Artikelen

Interviews

Podcasts

Tips

Video

Indruk maken met je goeie filmsmaak? Vul je top 5 in en slinger 'm in je stories.

Deel jouw goeie films van 2025 met ons stemlijstje

Mathilde

Beeldcolumnist Mathilde Bindervoet krijgt een filmpje kersverse baby te zien en moet denken aan het 'akelige' _Bugonia_.

Was getekend: Bugonia. Zijn we niet ooit allemaal een alien geweest?

Het grote scherm voor de kleine filmfan. Onbeperkt naar de film met de Cineville Kidspas.

De Cineville Kidspas

Je weet het vast nog wel, je eerste keer naar de film. De eerste keer rood pluche, de eerste keer een flesje prik met een rietje bij de bar, de eerste keer zo’n giga-scherm in het donker en dat geluid van alle kanten. Je helden op het grote doek, fluisteren met je vriendjes, handen voor je ogen als het spannend werd. Je wilde meteen nog een keer (en nog een keer, en nog een keer).

Of het nou _Star Wars_ of _Het zakmes_ was, samen naar de film gaan is een magische belevenis voor alle leeftijden. Met de Cineville Kidspas krijg je als Grote Cineviller de kans om samen met de kleine filmliefhebber(s) in je leven eindeloos veel filmherinneringen te maken: met warme chocolademelk in de herfstvakantie, met een bende vriendjes op de woensdagmiddag, of spontaan naar een kinderklassieker op zondag. Hoe gezellig!

Wil je weten wat er speelt in kinderfilmland? Via onze speciale [Kidspas-nieuwsbrief](https://mailchi.mp/3ae9e2194ce9/kidspas) houden we je op de hoogte van de nieuwste releases, kinderfilmfestivals en speciale specials in Cineville. Hieronder vind je alvast wat tips voor de filmherfst.

**Hoe het werkt**
Met de Cineville Kidspas kunnen kinderen t/m 11 jaar zo vaak ze willen met hun ouders (of opa, zus, neef, oppas) naar de film in meer dan 75 filmtheaters door heel Nederland. De Kidspas kost € 60 per jaar en kan alleen worden aangeschaft in combinatie met een bestaand of nieuw Cineville-lidmaatschap voor volwassenen. De pas is t/m 4 januari 2026 te koop via de knop hieronder.

Want de nieuwsgierige kids van nu zijn de filmfans van de toekomst.

Over de Cineville Kidspas: het grote scherm voor de kleine filmfan

Beeldcolumnist Mathilde Bindervoet is nog niet klaar voor een terugblik op de corona-pandemie, maar Ari Aster wel.

Was getekend: Eddington (of The Good, The Bad & The Coronavirus)

[Door Marleen Slot](https://vikingfilm.nl/viking-film/)

**Zondag 11 mei**
Vandaag vlieg ik naar Nice, maar eigenlijk begint dit verhaal een paar weken geleden op 7 april, met het verlossende bericht van onze Franse distributeur dat _Rietland_ is geselecteerd voor de prestigieuze [Semaine de la Critique](https://www.semainedelacritique.com/en) tijdens het filmfestival van Cannes. Regisseur Sven Bresser debuteert met _Rietland_ en we voelen ons vereerd en heel erg thuis op deze plek. De competitie van Semaine de la Critique is ooit speciaal opgericht door filmcritici, voor de eerste en tweede speelfilms van nieuwe makers. Na een lange eindspurt waarin we de film afmaakten, de première voorbereidden en alle publiciteitsmaterialen op orde kregen, ben ik opgelucht om vandaag dan eindelijk naar Cannes te vliegen. Sven en de acteurs komen dinsdag achter ons aan, net als een deel van onze crew.




**Maandag 12 mei**
Ik ben niet alleen in Cannes voor de première van _Rietland_. Ieder jaar reis ik af naar het festival voor afspraken met verschillende filmprofessionals, om de films die ik ontwikkel en financier een extra duwtje in de rug te kunnen geven. Vandaag heb ik een afspraak met een _sales agent_: eentje met het mooiste tijdelijke kantoor, met uitzicht over de hele haven, het Palais en de zee.

Aan het einde van de middag staat de protocol meeting gepland in het kantoor van de Semaine de la Critique, op de 5e verdieping van het Palais. Gelukkig heb ik op de stoep voor het Palais afgesproken met Théo, die werkt voor The Party Film Sales, en Eloïse die werkt voor The Jokers, want ik heb het richtingsgevoel van een borrelnoot. The Party is onze sales agent, die de film internationaal gaat proberen te verkopen. The Jokers is een Franse distributeur die – heel bijzonder voor een Nederlandse film – al vanaf het script-stadium aan _Rietland_ verbonden is.

>Ik ben opgelucht. Iedereen is er en het is nog maar één nacht tot aan de première

We bespreken het schema van de aankomende dagen met het team van de Semaine, The Party, The Jokers en het team van internationale publicisten die we hebben ingehuurd. We werken samen met een internationale publicist die ervoor probeert te zorgen dat we gerecenseerd worden in alle belangrijke filmbladen, zoals Variety en The Hollywood Reporter en we hebben ook Franse publicisten die zich op de Franse pers richten. Onze distributeur voor de Benelux, Cinéart, verzorgt alle Nederlandse pers. Er zijn voorafgaand aan het festival al persvoorstellingen geweest in Londen, Parijs en Amsterdam.

**Dinsdag 13 mei**
Vandaag arriveert het filmteam en ben ik zenuwachtig. In de ochtend heb ik nog een afspraak met een sales agent, wat een heel goede afspraak blijkt te zijn want naast producent van [Viking Film](https://vikingfilm.nl/) ben ik ook co-eigenaar van animatiestudio Holy Motion, en deze sales agent komt met een grote Amerikaanse film waar 20 minuten stopmotion animatie voor nodig is. Spannend waar dit toe gaat leiden; het leidt me een beetje af van de zenuwen.

Na afloop ga ik snel naar de plek waar ik Gerrit Knobbe en Loïs Reinders, onze hoofdrolspelers, heb ondergebracht. Gerrit is een 61-jarige rietsnijder uit Belt-Schutsloot die in _Rietland_ zijn debuut maakt als acteur. Hij reisde samen met zijn vrouw Janny naar Cannes. Later reizen ook zijn twee kinderen en twee vrienden af naar het festival om de première met ons mee te maken. Loïs speelt zijn 10-jarige kleindochter en is de dochter van regisseur Sacha Polak. Sacha komt met haar mee naar Cannes en dat vind ik heel fijn. Zij en ik werken al heel lang samen en zijn beste vrienden. Ik verheug me erop dat we dit samen kunnen beleven.

>We lunchen en zwemmen en genieten van de zon. Het is een gek idee dat we straks de première hebben

Iedereen van de cast en crew is goed gearriveerd en in de avond dineren we met elkaar. Ik ben opgelucht. Iedereen is er, we hebben het fijn met elkaar en het is nog maar één nacht tot aan de première.

**Woensdag 14 mei**
D-Day. Het voelt onwerkelijk, hier hebben we zo lang naartoe geleefd en nu is het zover. Ik heb mijn speech uitgeschreven op papier en Sven heeft in de ochtend nog een paar interviews gedaan. Het prettige van de Semaine is dat de makers een ‘eigen’ strandpaviljoen hebben. Hier kun je met het filmteam afspreken en interviews inplannen. Sven is daar zijn gesprekken aan het voeren en ik heb met Sacha en Loïs afgesproken. We lunchen en zwemmen en genieten van de zon. Het is een gek idee dat we straks de première hebben. Ik voel me heel ontspannen en ben vanaf mijn strandstoel de laatste dingen aan het produceren. Om kwart over drie ren ik van het strand naar mijn appartement. Ik wil snel douchen om er vervolgens achter te komen dat er geen föhn is! Ik bel met Janniek, de vriendin van Sven, die snel een föhn komt brengen, zodat ik niet met natte haren over de rode loper moet.

We verzamelen allemaal rond half vijf voor de Miramar, het filmtheater van de Semaine. Het is zo leuk om iedereen aan te zien komen, en hoe mooi iedereen eruitziet. We gaan naar binnen en Sven, Gerrit, Loïs en ik worden het podium opgeroepen als iedereen in de zaal zit. Sven heeft een heel mooi verhaal voorbereid en kan heel goed vertellen over de thematiek van de film.

>Als de credits over het beeld rollen gaan de deuren open en stormt er een cameraploeg binnen

De film begint en ik voel me fijn, met alle mensen om ons heen die zo hard aan de film hebben gewerkt en onze families en geliefden en vrienden. Het is heel speciaal. Als de credits over het beeld rollen gaan de deuren open en stormt er een cameraploeg binnen. Hier waren we eerlijk gezegd niet helemaal op voorbereid. Sven en ik kijken elkaar aan en Sven zegt gelukkig: ‘volgens mij moeten we gaan staan’. We gaan staan met Loïs en Gerrit en krijgen een minuten durend applaus en staande ovatie van het publiek. Het is hartverwarmend en prachtig en we zijn allemaal ontroerd.

Na afloop hebben we feest in de Vertigo, een club die speciaal voor het filmfestival van Cannes in het leven wordt geroepen. We praten na en hebben plezier. De druk is eraf want de film is de wereld in. We maken een groepsfoto met de crew en cast in de club want dat zijn we vergeten bij de rode loper.

**Donderdag 15 mei**
We moeten weer vroeg op vandaag want Sven, Gerrit en Loïs hebben de hele dag interviews en fotoshoots. Wel in het fijne strandpaviljoen, dus tussen alle gesprekken door is er ook tijd om te zwemmen en een glaasje rosé te drinken op de goede afloop. Tussen de middag is er in het strandpaviljoen een lunch voor het hele team. Iedere dag organiseren ze dit voor een andere film en wij treffen het, want er schuiven ook allerlei festivalprogrammeurs aan. Dus die middag kan ik snel schakelen en voer ik korte gesprekken met programmeurs van Sundance, Berlijn, Venetië en Rotterdam. 

Einde middag is er in het Nederlandse paviljoen een borrel om de Nederlandse producties in Cannes te vieren. In de avond ga ik met Sven en Gerrit en Janny naar een speciale vertoning in Valbonne, een klein plaatsje net buiten Cannes. Na afloop is er een Q&A. Het was een heel lange dag en we zijn blij als we rond middernacht Cannes weer binnenrijden.


**Vrijdag 16 mei**
Vandaag vertrekken de acteurs weer. Het is fijn en goed geweest en we hebben in twee dagen zo veel meegemaakt en ervaringen opgedaan, dat onze band nog sterker is geworden. We zwaaien iedereen uit en dan haasten Sven en ik ons naar een afspraak voor de Camera D’Or, de prijs voor beste debuutfilm van het festival. We drinken een glaasje champagne en Sven moet een formulier ondertekenen waarin hij verklaart dat dit echt zijn debuutfilm is.

In de middag lunch ik met een bevriende Nederlandse producent en race ik daarna van afspraak naar afspraak. Ondertussen stromen de goede recensies binnen.

**Zaterdag 17 mei**
Als ik ’s ochtends wakker word, bellen Gerrit en Janny om te vertellen dat ze gisteravond met een rode loper zijn ontvangen door het hele dorp.



Ik ben gevraagd om vandaag een masterclass te geven aan de vierdejaars studenten Productie van de Filmacademie maar er zijn wat problemen met de locatie. Uiteindelijk belanden we op het terras van de Petit Majestic. Dit is een barretje waar ’s avonds iedereen staat te borrelen en te netwerken. Overdag is het een beetje een smoezelige plek waar we er uiteindelijk in slagen om alle studenten een stoel op het terras te geven en ik staand mijn verhaal doe over de totstandkoming van _Rietland_. Ik had niet gedacht dat ik ooit op deze plek les zou geven!

Zaterdagmiddag merk ik dat de vermoeidheid begint in te dalen en ik zeg twee afspraken af. We gaan met Sven en wat vrienden bij een klein oesterbarretje zitten. Het is een heel gezellige middag en ook heel fijn om even te kunnen ontspannen.

>In de avond dineer ik met een groep bevriende Nederlandse producenten. Onze een gouden traditie in Cannes

**Zondag 18 mei**
Ik heb deze dag nog een première. Voor de film _[O Agente Secreto](https://cineville.nl/nl-NL/films/o-agente-secreto)_ van Kleber Mendonça Filho hebben we met de Holy Motion studio een stopmotion scène gemaakt. Het was heel bijzonder om hieraan te werken. Het is een scène waarin een harig been mensen aanvalt. Ik merk dat de dagen (en nachten) beginnen te tellen en ik heb moeite om mijn ogen open te houden, ook al is het een fantastische film. Gelukkig mis ik ‘onze scène’ niet.

In de avond dineer ik met een groep bevriende Nederlandse producenten. Dit is een gouden traditie geworden in Cannes. Wij zijn van een generatie producenten die veel contact met elkaar hebben en veel overleggen en samenwerken. Het is een heel gezellige avond en ik voel een grote connectie.

In de avond beland ik op mijn allereerste villa-feestje ooit in Cannes. De sales agent van _Rietland_ heeft meerdere films in Cannes en bestaat 5 jaar dus zij hebben een grote villa in de heuvels afgehuurd. Het is een prachtige plek met uitzicht op de haven van Cannes en we dansen bij het zwembad.

**Maandag 19 mei**
Als ik wakker word ben ik heel blij dat ik naar huis ga. Het was een heel mooie maar ook heel intense week. Ik mis mijn zoontje Dorus en wil heel graag naar huis. Voordat we einde dag het vliegtuig pakken lunch ik nog met mijn beste vriend Frank Hoeve, die ook filmproducent is. En we nemen nog een laatste duik in zee. We vertrekken naar huis met een hart vol herinneringen.

Met _Rietland_ ging er afgelopen lente eindelijk weer een Nederlandse speelfilm in première in Cannes. Producent Marleen Slot hield voor ons een dagboek bij.

Rietland in Cannes: achter de schermen op 's werelds grootste filmfestival, bij de wereldpremière van een Nederlands debuut

Christiaan Boesenach

Jim Jarmusch, Luca Guadagnino, Joanna Hogg, Wes Anderson, Apichatpong Weerasethakul – de carrière van Tilda Swinton is onlosmakelijk verbonden met een groep vooraanstaande filmmakers. De keuze voor zo veel eigenzinnigheid, is er duidelijk eentje van een actrice met een uitgesproken smaak en visie, die op geheel eigen wijze uitgroeide tot een van de meest beeldbepalende actrices van de afgelopen decennia. Het is geen vanzelfsprekendheid om op die manier naam en faam te vergaren, maar Swinton deed vanaf dag één niet anders. Het zaadje voor deze uitzonderlijke carrière werd ongetwijfeld geplant tijdens haar eerste samenwerking met de regisseur van haar filmdebuut, Derek Jarman.

Jarman castte Swinton – begin twintig, net afgestudeerd en debutant bij de Royal Shakespeare Company – in 1986 in _Caravaggio_. Jarman werkte zeven jaar aan deze biografische film, waarvan je op basis van de titel een rechttoe-rechtaan historisch drama zou verwachten. Het is misschien de toegankelijkste film uit zijn oeuvre, maar de eigenzinnige artistieke visie van Jarman spreekt uit elk beeld. Jarman gebruikt de historische feitelijkheden – Caravaggio’s schildertalent, zijn heethoofdigheid, vermoedelijke homoseksualiteit en de moord die hij pleegde – vooral instrumenteel. Boven alles is _Caravaggio_ gesigneerd met ‘Derek Jarman’.

>Swintons samenwerking met Jarman is, achteraf gezien, een ideaal voorproefje van de excentrieke filmrollen die haar latere werk kenmerken

Het met een beperkt budget en in zeer korte draaitijd gemaakte _Caravaggio_ is een shakespeareaans drama, met als middelpunt een klassieke driehoeksverhouding tussen Caravaggio (Nigel Terry), zijn wellustige vriend Ranuccio (Sean Bean) en diens vriendin Lena (Tilda Swinton). Inmiddels welbekend is dat de personages van Sean Bean [zelden heelhuids het eind van hun films halen](https://screenrant.com/sean-bean-deaths-onscreen-game-thrones-lord-rings/), en ook hier gaan de personages een wreed en bloeddorstig lot te gemoed. 

Tot zover de klassieke vorm; Jarman kadert het verhaal in homo-erotische sferen, weelderige _tableaux vivants_ en wonderlijke anachronismen als rekenmachines en brommers, die op onverwachte momenten verschijnen alsof ze aan de orde van de dag zijn in zeventiende-eeuws Rome.

Swintons samenwerking met Jarman is, achteraf gezien, een ideaal voorproefje van de excentrieke filmrollen die haar latere werk kenmerken. Met Jarman raakte ze innig verbonden en ze zou in vrijwel al zijn volgende films spelen. Al zouden die er niet bepaald toegankelijker op worden. Gedesillusioneerd door alle verplichtingen en verwachtingen die hoorden bij het maken van ‘grotere’ films als _Caravaggio_, gooide Jarman zijn mainstream ambities deels in de prullenbak om zich te richten op experimentelere en persoonlijkere films.

>Terwijl de projector een enkel shot blauw naar het scherm brengt, hoor je hoe Jarman en anderen, onder wie Tilda Swinton, zijn leven beschrijven

Later in zijn carrière leidt die keuze tot sprekende voorbeelden als _The Garden_(1990) en _Blue_ (1993), twee films die niet los te zien zijn van Jarmans ziekte AIDS en zijn latere overlijden daaraan. Zijn ziekte nam ernstige vormen aan tijdens het maken van _The Garden_, een film die het kruisigingsverhaal koppelt aan homoseksualiteit (met Tilda Swinton als Maria). De film werd geschoten in Jarmans eigen achtertuin, bij zijn huis Prospect Cottage in Dungeness, dat hij kocht met een erfenis, nadat hij samen met Swinton langs het terrein kwam en waar hij kort na zijn diagnose zou gaan wonen.

Swinton en Jarman werkten voor het laatst samen voor _Blue_ (1993), Jarmans filmische zwanenzang, waarin hij het verlies van zijn gezichtsvermogen en, uiteindelijk, ook zijn leven verbeeldt. Dat doet hij op zo’n krachtige wijze, dat je de kleur blauw er amper nog los van kan zien. Terwijl de projector een enkel shot blauw naar het scherm brengt, hoor je hoe Jarman en anderen, onder wie Tilda Swinton, zijn leven beschrijven.

Jarman overleed kort na het maken van _Blue_, maar zijn tuin en huis zijn er nog steeds. Volgens Swinton zag Jarman het huis als een [‘levend ding’](https://www.theguardian.com/film/2020/jan/22/a-toolbox-for-his-work-fundraiser-launched-to-save-derek-jarman-home), en Jarman toverde de tuin om tot een wonderlijk landschap vol kiezels, drijfhout, schroot en planten. Toen het een aantal jaar allemaal dreigde te verdwijnen, stak onder anderen Tilda Swinton daar een stokje voor met een inzamelingsactie. En zo werd [Prospect Cottage](https://www.creativefolkestone.org.uk/prospect-cottage/) een plek die je nog altijd kan bezoeken.

In totaal zou Swinton negen films maken met Jarman en haar mainstream succes is niet los te zien van die samenwerkingen. Jarman regisseerde haar naar haar eerste filmprijs met _Edward II_ (1991), op het Filmfestival van Venetië. Maar ook haar latere successen kenmerken zich door het consequent aangaan van samenwerkingen met grensverleggende filmmakers. Jarman was daarin de eerste. Dat hun samenwerking nog altijd een belangrijke plek inneemt in haar leven en werk, bevestigt ook de [aandacht voor Jarmans oeuvre](https://www.eyefilm.nl/whats-on/remembering-derek-jarman/1499731?show=1499734) tijdens Tilda Swintons huidige tentoonstelling in Eye.

---

Van eind september t/m 8 februari kan je in Eye naar de expo [_Tilda Swinton – Ongoing_](https://www.eyefilm.nl/programma/tilda-swinton/1473850). Acteur, kunstenaar en stijlicoon Tilda Swinton creëerde speciaal voor het Filmmuseum een overzichtstentoonstelling, in de zalen zijn allerlei films met haar te zien en Swinton gaat in gesprek met collega’s als Luca Guadagnino, Joanna Hogg en Apichatpong Weerasethakul.

Tilda Swinton houdt van samenwerken met regisseurs die net zo eigenzinnig zijn als zij. Haar allereerste innige filmvriendschap was die met regisseur Derek Jarman.

Over Tilda Swinton, Derek Jarman en Caravaggio: dé samenwerking waar het voor supersamenwerker Swinton allemaal mee begon

Bij klassieker Cléo de 5 à 7, over een jonge vrouw in afwachting is van een onheilspellend doktersbezoek, denkt beeldcolumnist Mathilde Bindervoet terug aan de periode waarin ze hoorde dat ze MS had.

Was getekend: Cléo de 5 à 7 en het leven dat aan je voorbij flitst

Emin

Ga deze zomer voor het eerst met je Cinevillepas de grens over! Ontdek de hele maand augustus filmtheaters in Zweden, Oostenrijk, Duitsland en België.

Cineville Eurotrip

Deze maand kan je (voor het eerst ooit!) met je Cinevillepas naar de film in Europa. En omdat elke roadmovie een soundtrack nodig heeft, maakten we een [playlist](https://open.spotify.com/playlist/7D3zDlMW9iaxuHelGLzlld?si=5281d9ec0d8b4092) met de 100 beste soundtracks uit de vijf Cineville-landen. Fijne reis!


Omdat je deze maand met je Cinevillepas de grens over kan, maakten we een playlist voor je filmreis met soundtracks uit Nederland, België, Duitsland, Oostenrijk en Zweden. 

De Grote Eurotrip Playlist

Was getekend: The Graduate. Eerst is het toxic, dan volgt nog een schep toxic, en aan het einde is het supertoxic

Wie ‘m nooit eerder zag, kan deze eerste alinea beter overslaan, al is het plot van Mike Nichols’ [*The Graduate*](/films/graduate) zo klassiek dat het zo’n beetje huiswerkmateriaal is. Benjamin Braddock (Dustin Hoffman) keert na zijn afstuderen terug naar zijn ouderlijk huis. De ontvangst is warm, maar Benjamin krijgt het er benauwd van. Hij wordt gekoppeld aan de jonge Elaine (Katharine Ross), maar het is uiteindelijk haar moeder, de verleidelijke zuipschuit Mrs. Robinson (Anne Bancroft), die hem met de nodige avances het bed in praat.&#x20;


Als zijn ouders blijven aandringen, knoopt Benjamin het op stuntelige wijze uiteindelijk ook met Elaine aan. Maar de affaire met haar moeder blijft standhouden, en als die uitkomt, kiest Elaine gedesillusioneerd voor een ander. Tot Benjamin haar letterlijk voor het altaar wegsleept – met [een van de allermooiste slotscènes ooit](https://www.youtube.com/watch?v=ahFARm2j38c\&ab_channel=cinefilikos) tot gevolg.

Het lijkt Benjamin allemaal te overkomen. Als incompetente goedzak stuntelt hij volkomen bleu door het romantische leven, maar eenmaal verleid door Mrs. Robinson – op haar beurt weer gevangen in een kleinburgerlijk, kleurloos bestaan – ontpopt 'ie zich tot een doelgerichter personage. Waar Mrs. Robinson hem in eerste instantie als een spin in haar web lijkt te vangen, is het uiteindelijk Benjamin die de gemene steken uitdeelt. Vooral de jonge Elaine moet het ontgelden als de speelbal in deze nogal ongemakkelijke driehoeksverhouding. Mrs. Robinson kan niet veel anders dan zich weer opsluiten in de gevangenis van haar eigen luxueuze huis.


Toen *The Graduate* eind 1967 in premiere ging, was de ontvangst direct enthousiast. De toonaangevende filmrecensent Roger Ebert noemde de film de [‘funniest American comedy of the year’](https://www.rogerebert.com/reviews/the-graduate-1967). De film bleek een regelrechte sensatie die vooral werd omarmd door het jongere publiek, dat ging joelen tijdens de beroemde scène waarin Elaine met Benjamin de kerk uitrent. Onder andere dankzij die daad van rebellie groeide *The Graduate* uit tot een van de ultieme boomerfilms, die zoals veel films uit die tijd een middelvinger opstak naar de generatie daarvoor (een beetje de boomers *avant la lettre* dus). 

> Benjamin Braddock is niet meer de held, en is misschien zelfs een beetje creepy

Voorafgaand aan première was dat succes overigens niet direct zonneklaar: het boek waar de film op gebaseerd is was geen groot succes, regisseur Mike Nichols had nog maar één film op zijn naam staan *([Who’s Afraid of Virginia Woolf?](/films/whos-afraid-of-virginia-woolf))*, en hoofdrolspeler Dustin Hoffman was nog een *nobody*. Maar *The Graduate* bleek tijdloos, dankzij de humor, het gedurfde plot, de visuele aantrekkingskracht (door cameraman Robert Surtees) en uiteraard dankzij de beroemd geworden [soundtrack van Simon & Garfunkel](https://open.spotify.com/album/4Y6Y51075ZorxVXgeFikcZ?si=s1rI8sGoSXqUmp6HMHauEQ).

*The Graduate* is zelf inmiddels ouder dan die hele Mrs. Robinson. (Overigens was Anne Bancroft in het echt maar zes jaar ouder dan Dustin Hoffman, en acht jaar ouder dan haar ‘dochter’ Katharine Ross.) Met het verstrijken van de tijd is ook het perspectief verschoven: kijkers van nu koesteren waarschijnlijk andere personages dan de jonge kijkers voor wie de film destijds gemaakt werd. Benjamin Braddock is niet meer de held, en is misschien zelfs een beetje creepy. De seksuele moraal is in de loop der jaren veranderd, maar nog altijd schuurt het, en daardoor blijft het grappig. Maar of we nog om dezelfde dingen joelen als toen?


> Uiteindelijk is het juist ook Elaines vertwijfelde blik waarmee we de onzekere toekomst tegemoet gaan

Dat merkte ook Roger Ebert op, die de film in 1997 - dertig jaar na de release - opnieuw recenseerde. In 1967 ging zijn sympathie nog volledig uit naar Benjamin: ‘Dustin Hoffman is so painfully awkward and ethical that we are forced to admit we would act pretty much as he does, even in his most extreme moments’. [In 1997](https://www.rogerebert.com/reviews/the-graduate-1997) kwam hij tot inkeer: ‘Well, here is to you, Mrs. Robinson. You’ve survived your defeat at the hands of that insufferable creep, Benjamin, and emerged as the most sympathetic and intelligent character in *The Graduate*. How could I ever have thought otherwise?’

Vandaag, weer bijna dertig jaar en een #MeToo-beweging later (waar ook Hoffman [niet zonder kleerscheuren](https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-features/dustin-hoffman-sexually-harassed-me-i-was-17-guest-column-1053466/) uitkwam), zou herziening wellicht beteken dat we eigenlijk ‘And here’s to you, Elaine’ moeten zingen. Want uiteindelijk is het juist ook haar vertwijfelde blik waarmee we de onzekere toekomst tegemoet gaan.


Bij de re-release van Mike Nichols’ moeder-aller-coming-of-age-films blikken we terug op 58 jaar Mrs. Robinson, Simon & Garfunkel en die onvergetelijke eindscène.

(Bijna) 60 jaar The Graduate: Here’s to you, Mrs. Robinson

Jente

Het is uit den boze om een politiek statement te maken op de rode loper van Cannes. Verboden in de dresscode van het filmfestival: sneakers (niet chic), selfies maken op de trap (zorgt voor vertraging), teveel naakt (zorgt voor consternatie, en daarmee vertraging) en elke vorm van protest. Bij de première van zijn regiedebuut _Urchin_ houdt Harris Dickinson zich dan ook netjes aan de regels, in een crèmekleurige blouse. Een dag later verschijnt hij aan de Côte d’Azur met een duidelijker boodschap: een wit t-shirt met in dikke zwarte letters ’LIVING ON THE STREETS IS NOT A LIFESTYLE CHOICE, SUELLA. IT’S A SIGN OF FAILED GOVERNMENT POLICY.’ 

De ‘SUELLA’ _in question_ is Suella Braverman, de Britse voormalig minister van binnenlandse zaken die in 2023 [hardhandig beleid voerde](https://www.theguardian.com/society/2023/nov/10/no-suella-braverman-it-is-not-a-lifestyle-choice-to-be-homeless) tegen tenten op straat. ‘We cannot allow our streets to be taken over by rows of tents occupied by people, many of them from abroad, living on the streets as a lifestyle choice,’ schreef ze op Twitter. Voor wie de boodschap van _Urchin_ had gemist, vat Dickinsons shirt het nog even samen: niemand in Londen slaapt voor z’n lol op straat en een dak boven je hoofd vinden is makkelijker gezegd dan gedaan.

_Urchin_ is in de Engelse volksmond een ander woord voor zwerver, al is de letterlijke vertaling, zee-egel, ook niet ongepast voor hoofdpersoon Mike. De zelfdestructieve twintiger is een stekelig type, gespeeld door Frank Dillane in zijn eerste hoofdrol (misschien ken je hem uit _Fear the Walking Dead_, of van zijn bijrolletje als tiener-Voldemort in _Harry Potter and the Half-Blood Prince_). Mike slaapt op straat, laadt zijn telefoon op in restaurants tot ie weggestuurd wordt en vraagt om kleingeld aan mensen die halsstarrig de andere kant op kijken. ‘Have you heard of Jesus?’ roept een straatprediker voor het portiek waar Mike slaapt, onder een stuk karton. Van de eerste man die een broodje voor hem koopt steelt ie met geweld het horloge. 

Mike zit zichzelf steeds opnieuw in de weg, maar _Urchin_ maakt óók heel duidelijk dat de vicieuze cirkel van zijn dakloosheid absoluut geen _lifestyle choice_ is. Na een kort verblijf in de gevangenis probeert Mike zijn leven weer op de rails te krijgen: hij luistert naar zelfhulptapes en heeft grootse plannen om een limousine-service te beginnen. Toch brengt elke misstap hem weer terug bij af, en blijkt de Britse bureaucratie ook niet bepaald behulpzaam. Hoe meer tijd we met Mike doorbrengen, des te duidelijker het wordt dat zijn leven een vrije val zonder vangnet is. Dickinson, die op 17-jarige leeftijd van school ging en bijna overwoog om bij de marine te gaan, weet hoe belangrijk zo’n vangnet kan zijn. ‘Ik had een netwerk, familie bij wie ik op de bank kon slapen. Maar er zijn ook mensen zoals Mike van wie ik weet dat ze uit goede gezinnen komen, die veel mensen in hun leven hebben, maar die die steun alsnog niet krijgen. Of die hun netwerk hebben uitgeput.’

Regisseur Dickinson en hoofdrolspeler Dillane werken allebei bij liefdadigheidsinstellingen voor en met dak- en thuisloze mensen. Niet alleen ter voorbereiding op de film, maar ook nu nog. Dillane: ’Ik heb vrienden in verschillende situaties en probeer veel tijd met mensen op straat door te brengen. Een groot deel van Mikes verhaal draait om uithoudingsvermogen. Je moet dealen met het weer, een zware tas, natte schoenen, luizen. Dat zijn hele diepgewortelde, lichamelijke ervaringen. Hij is constant _on edge_. Er waren veel dingen die ik fysiek moest begrijpen, in plaats van intellectueel. Je moet er niet teveel over nadenken.’ 

Die instinctieve benadering is ook terug te zien in Dickinsons regiestijl. Het verhaal van Mike roept meteen vergelijkingen op met het sociaal-realisme van Mike Leigh, Ken Loach en Andrea Arnold, films als [_Naked_](/naked) of [_I, Daniel Blake_](/i-daniel-blake). _Urchin_ treedt in de voetsporen van die Britse filmtraditie, maar dwaalt ook direct weer van de gebaande paden af met surrealistische droomscènes. Dickinson: ‘Het zijn ontsnappingen aan de realiteit. Ik hou van het idee dat er een versie van ons gedrag is die volledig onderbewust is. Een manier waarop je door de wereld beweegt zonder te begrijpen wat er gebeurt. Mensen zijn geen eenvoudige wezens en film is het ultieme medium om dat uit te drukken, op een manier die onbegrensd en niet intellectueel is.’

>Als je de film uit loopt en denkt: fuck hem en fuck mensen zoals hij, dan zegt dat meer over jou, toch?

Voor _Urchin_ kreeg Harris Dickinson in Cannes de FIPRESCI-prijs van de internationale filmpers, Frank Dillane nam de prijs voor beste acteur in het Un Certain Regard-programma mee naar huis. Als we de twee een paar maanden later in een hotel in Gent spreken, vliegt het gesprek alle kanten op: van religie en politiek tot kledingkeuzes en de Y2K-bangers op de soundtrack.

**Het is een gewaagde keuze om een verhaal over dakloosheid te vertellen vanuit iemand als Mike, een personage dat zichzelf vaak dwars zit en soms gewoon een lul is. Zijn jullie ooit bang geweest dat de kijker Mike niet leuk genoeg zou vinden om sympathie voor hem op te brengen?**

Frank Dillane: ‘Het verbaast me altijd als mensen dat zeggen.’

Harris Dickinson: ‘Luister – Frank is héél defensief over Mike. Daarom geeft ie ook zo’n goeie performance.’

FD: ‘Armoede heeft een eigen taal. We kunnen hier wel zitten praten over wat moreel juist is en wat niet, maar als je in een andere situatie zit moet je het doen met _the cards you’ve been dealt_. Mike is kortzichtig, maar ik ben me ook heel bewust van de omstandigheden die hem naar dat punt hebben gebracht. Dan voelt het stelen van een horloge als de enige optie.’

HD: ‘Mike maakt niet altijd de beste keuzes, hij behandelt anderen niet goed. Maar we probeerden ervoor te zorgen dat zijn beslissingen onze liefde, empathie en begrip waardig werden. Als je de film uit loopt en denkt: fuck hem en fuck mensen zoals hij, dan zegt dat meer over jou, toch? Er zijn vast monsters die geen empathie voor hem kunnen opbrengen, ook al is het voor míj duidelijk dat Mike alles uit zelfbescherming doet.’

FD: ’De kijker is vaak met andere dingen bezig dan je denkt. Zolang ze het personage kunnen begrijpen, gaat het publiek met je mee.’

HD: ‘In de filmtraditie is de hoofdrol vaak iemand die zich ethisch ‘correct’ gedraagt. Ik ben meer geïnteresseerd in een personage als Mike, met wie je tot de nuance komt van hoe een écht persoon is. Ik vind Mike een held, maar hij heeft geen _hero’s journey_.’

**Je had hem de verhaallijn van een held kunnen geven, met een _redemption arc_ en een _happy end_.**

HD: ‘Het voelde onverantwoord om zo met het issue om te gaan, en met alle Mikes van deze wereld. Om te doen alsof dit pad een happy end heeft. Natuurlijk zijn die verhalen er ook, daar ben ik niet cynisch over, maar je leert meer over dit probleem als we het minder traditioneel aanpakken.’

**Ondanks zijn beperkte middelen heeft Mike een hele eigen, preppy stijl. We zien hem nooit in een versleten hoodie of joggingbroek, en als hij eindelijk wat geld heeft koopt ie een vintage paar slangenleren loafers. Hoe creëer je de garderobe van een personage dat geen kledingkast heeft?**

HD: ‘Je ziet Mike gedurende de film zijn eigen stijl, zijn ijdelheid en zijn lichaam ontdekken. We hebben het veel gehad over _hoeveel_ kleding hij zou hebben. Daar wilde ik pragmatisch en realistisch in zijn. Sommige _charity shops_ in Engeland verkopen dingen voor één pond – voor een tientje heb je dan een hele garderobe.’ 

FD: ‘Ik heb lang nagedacht over hoe Mike eruit zou willen zien, wie hij ambieert te zijn op de momenten dat het kan. En ik dacht dat hij waarschijnlijk zou willen lijken op een soort… weet je hoe rugbyers zich kleden als ze naar de pub gaan? In bootcut spijkerbroeken en een goed shirt, met een polokraagje. Typisch Engels. We wilden inderdaad niet dat ie in een Adidas-jasje zou rondlopen. Dat voelde te _obvious_.’

HD: ‘De loafers zaten trouwens al vanaf het begin in het script.’

**Inclusief slangenprint?**

‘Yep.’

**Het past wel in het plaatje dat Mike van zichzelf heeft. Hij luistert naar cd’s over zelfontwikkeling, hij wil een limousine-service beginnen – eigenlijk wil ie heel graag slagen in het systeem dat hem steeds weer in de steek laat.**

HD: ‘Mike is iemand die zijn best doet. Hij wil zichzelf verbeteren, zelfs als ie recht tegenover zijn demonen komt te staan. Ook als het moeilijk wordt. Hij heeft hoop. Dat zit denk ik in ons allemaal.’

FD: ‘Mike heeft ambities. Hij is sluw en efficient. Hij is niet van gisteren.’

**De scène waarin Mike/Frank zijn onvergetelijke karaoke-versie van Atomic Kittens _Whole Again_ zingt is het emotionele hoogtepunt van de film. Hoe was die dag op de set?**

HD: ‘We hadden geluk dat we veel van de nummers uit het script ook echt in de film konden krijgen. Ik moest er een paar schrappen omdat het te duur werd, maar Atomic Kitten… Atomic Kitten heeft een speciaal plekje in mijn hart. Het is een beetje nostalgisch, een beetje _cheesy_, maar ook heel sentimenteel en krachtig. Dus ik wist dat het mooi zou werken. Maar Frank maakt de scène. Ik heb eigenlijk alleen maar gezegd: speel het serieus. Zing alsof het belangrijk voor je is. We draaiden een lange take en kwamen bij het crescendo van het nummer, en Frank kreeg een emotionele respons die hij vervolgens inhield. Het veranderde van verdriet in vreugde en weer in melancholie. Het was zoveel tegelijkertijd, en het was allemaal echt. Ik kan niet zeggen dat ik van tevoren wist dat dat zou gebeuren.’

FD: ‘Je moest me ook een beetje terughouden. De eerste paar takes bleef ik steeds huilen omdat het zo triest voelde, en moest Harris tegen me zeggen van: kom op man.’

**Het is Atomic Kitten, ook weer niet zó sad.**

FD: ‘Het is ook zo’n typisch karaoke-lied. Maar als je Mikes verhaal hebt gevolgd ligt het ingewikkelder. Het is alsof ie zich afvraagt: ben ik ooit echt gelukkig geweest? Wat is dit voor gevoel? Het is het gelukkigste moment van zijn leven, verwikkeld met het tegenovergestelde: realiseren hoe verdrietig hij al die tijd is geweest.’

**_Urchin_ begint en eindigt met religie. In de openingsscène zien we een predikant op straat luidkeels het woord van God uitdragen terwijl Mike probeert te slapen. Waarom was het belangrijk om dat onderdeel van de film te maken?** 

HD: ‘Die scène is iets waar ik zelf ooit getuige van was. Iemand lag te slapen in een deuropening en een paar meter verderop stond iemand anders te prediken. Steeds luider en luider. Het was vroeg in de ochtend en diegene kon niet inzien dat er iemand probeerde te slapen, dat het gewoon onbeleefd was.’

>Mensen kunnen het fundamentele geloof hebben dat deze issues niet bestaan, dat iemand die dakloos is daarvoor kiest…

‘Prediken is letterlijk: schreeuwen totdat iemand een dogma begrijpt. Ik houd van religie en vind het interessant, maar ik wil niet verteld worden wat ik moet denken. Er zijn veel momenten in de film waarop je je afvraagt: welk idee volgt Mike na? Wat voor spiritualiteit zit er in hem? En uiteindelijk heeft dat niks te maken met institutionele religie. Het is een instinctieve, natuurlijke spiritualiteit. De scènes aan het eind zijn ook meer gebaseerd op heidense religie en folklore.’

**Nu jullie je zo verdiept hebben in dit onderwerp, vrijwilligerswerk doen en zoveel tijd met ervaringsdeskundigen hebben doorgebracht…**

FD: ‘Wat zijn we eigenlijk fantastisch, _oh my god_.’

**Geeft het hoop, als je nadenkt over dakloosheid of de wooncrisis, of juist niet?**

FD: ‘Ik weet niet zo goed welke kant de wereld op gaat. De kloof tussen arm en rijk wordt alleen maar groter, mensen schuiven meer en meer op naar rechts, er is meer verdeeldheid. Ik wil vooral niet kil en ongevoelig worden.’

HD: ‘Het is makkelijk om de hoop op te geven en gedemotiveerd te raken. Dakloosheid is het gevolg van ongelijkheid, en ongelijkheid is het gevolg van heel veel andere dingen op veel hogere niveaus. Je kan beleid steunen, petities tekenen, de straat op gaan. Maar ik denk dat Frank en ik dit werk graag doen omdat het acuut voelt, het is een directe connectie. Dát brengt verandering teweeg: dagelijks contact leggen met mensen die dat misschien niet zo vaak krijgen. En ik heb de hoop dat er altijd een deel van onze samenleving om anderen zal geven.’

FD: ‘Je tijd is het belangrijkste. Daadwerkelijk bij mensen langsgaan en dingen doen, in plaats van investeren in een ongrijpbaar iets.’

HD: ‘En educatie. Mensen kunnen het fundamentele geloof hebben dat deze issues niet bestaan, dat iemand die dakloos is daarvoor kiest… Maar als je met ze gaat zitten en zij ervoor open staan, kan je ze onderwijzen over alle systematische dingen die bijdragen aan die problematiek. Ik denk dat dat meningen kan veranderen. Maar ik denk ook dat veel mensen geen zin hebben om opnieuw naar hun perspectieven en meningen te kijken.’’


FD: ‘Ik ben er ook van overtuigd dat het makkelijker is om empathie voor anderen op te brengen als je je hart een beetje openstelt voor leed.’

HD: ‘Dus, wij stellen ons verkiesbaar.’

Op het Filmfestival van Gent spreken regisseur Harris Dickinson en acteur Frank Dillane over _Urchin_, het stylen van iemand die dakloos is en Atomic Kitten zingen in de karaokebar.

Harris Dickinson en Frank Dillane over Urchin: 'Mensen zijn geen eenvoudige wezens en film is het ultieme medium om dat uit te drukken'

Tessa

Op de avondmarkt van Taipei kan je alles vinden. Magische sponzen, bedelarmbandjes, snelladers en pluizige sleutelhangers: alles wat je niet nodig hebt, maar wat sierlijk glittert en glinstert onder het neon-licht van kunstmatig verlangen. In _Left-Handed Girl_ beleven we de markt vanuit de ogen van de vijfjarige I-Jing, wiens moeder zich drie slagen in de rondte werkt in haar noedelkraam om het gezin te onderhouden. Zowel I-Jing als haar tienerzus I-Ann komen af en toe helpen, terwijl die laatste ook een baantje in een dubieuze betelnootzaak heeft. Alle drie hebben ze hun eigen problemen: moeder Shu-Fen moet de schulden van haar ex betalen, I-Ann heeft een semi-verveelde affaire met haar baas en I-Jing krijgt van haar traditionele opa te horen dat ze haar linkerhand niet meer mag gebruiken, omdat deze door de duivel bezeten is. 

Op het filmfestival van Cannes vertelt de Taiwanees-Amerikaanse filmmaker Shih-Ching Tsou aan een groepje journalisten hoe haar eigen familiegeschiedenis de impuls gaf voor het script: ‘Het verhaal begon bij mijn eigen opa die me vertelde dat de linkerhand de hand van de duivel is, en me vroeg deze niet te gebruiken. Toen hij me dat vertelde begreep ik het niet, want ik was niet linkshandig. Ik bleek al ‘gecorrigeerd’ toen ik nog veel jonger was, en ik wist het niet eens.'

Tsou groeide op in Taipei en vertrok rond de eeuwwisseling naar New York om een master in Media Studies aan The New School te volgen. Daar ontmoette ze Sean Baker, wat het begin zou zijn van een jarenlange samenwerking. Tsou produceerde onder andere zijn populaire indie-films _Tangerine_ (2015), _The Florida Project_ (2017) en _Red Rocket_ (2021). Ondertussen bleef ze denken aan haar eigen verhaal en lukte het haar een paar jaar geleden om _Left-Handed Girl_ ook echt te gaan maken. ’Na twintig jaar gewerkt te hebben aan films van anderen, voelt dit als de herstart van mijn eigen carrière als regisseur.’

Met haar eigen realistische stijl maakte ze van _Left-Handed Girl_ een slice-of-life drama, dat meandert door thema’s zoals seksisme, schaamte en traditie binnen de Taiwanese samenleving. Door het jeugdige perspectief en het sublieme acteerwerk van Nina Ye als de kleine I-Jing doet de film denken aan de Taiwanese klassieker _Yi Yi_, terwijl de film net als _Tangerine_ volledig opgenomen is op iPhones. Ook is de samenwerking met Baker voor deze film doorgezet: hij produceerde ‘m, schreef mee aan het scenario en liet zijn signatuur achter in de montage. 

**Je werkt al jaren samen met Sean Baker. Het script van _Left-Handed Girl_ was het eerste project waarvoor jullie de handen ineen sloegen. Waarom is het zo lang op de plank blijven liggen?**

‘Toen ik Sean in 1999 ontmoette tijdens een montageklas, klikten we omdat we allebei van Dogma 95-films houden. We hebben dezelfde filmsmaak en esthetische sensibiliteit, en houden van wereldcinema. Toen ik hem mijn duivelshand-verhaal vertelde, dacht hij meteen dat er iets in zat en dat we er iets van konden maken. Dus gingen we in 2001 naar Taiwan, maakten daar een paar foto-stills en verwerkten die tot een korte trailer. Maar het project kostte te veel geld om echt te kunnen starten. We gingen terug naar New York en maakten in 2003 samen _Take Out_ voor 3000 dollar. Vanaf dat moment wisten we dat het mogelijk was om met z’n tweeën een film te maken.’ 

‘Nadat Sean zijn film _Prince of Broadway_ in 2010 had afgerond, dachten we opnieuw: we moeten _Left-Handed Girl_ maken. We gingen terug naar Taiwan en verbleven er een maand, op zoek naar locaties. We vonden de avondmarkt waar we de film hebben opgenomen, en zagen een klein meisje dat daar rondrende en iedereen kende. Haar moeder had een noedelkraam en nam haar elke dag mee. We vonden het heel schattig en écht Taiwanees. Met dat meisje in ons achterhoofd hebben we een eerste versie van het script in elkaar gezet.’

‘In 2010 was het script af, maar zochten we nog steeds naar geld. Het bleek erg moeilijk omdat het een anderstalige film is [de film is gesproken in het Mandarijn, red.]. Uiteindelijk bracht _Red Rocket_ (2021) ons naar Cannes, en daar vonden we nieuwe geldschieters en producenten. Daarna ging ik terug naar Taiwan, diende een aanvraag in bij het filmfonds van de Taiwanese overheid en het Taipei Film Commission Filmfonds, en zo hebben we de film na al die tijd kunnen maken.’ 

**Een groot deel van de film speelt zich af op een van de bruisende nachtmarkten van Taipei. Waarom koos je dit als decor koos voor je verhaal?**

‘Tijdens de pre-productie herontdekte ik Taiwan. Ik zag allemaal van die typisch Taiwanese dingen en kreeg zin om de wereld mijn thuisland te laten zien. De avondmarkt is echt een essentieel element van de samenleving, omdat het zo’n belangrijke gemeenschappelijke ruimte is. Iedereen gaat erheen om dingen te kopen, te eten of om er rond te hangen. En natuurlijk is het is ook bijzonder kleurrijk, heel uniek en mooi op beeld. Deze film is een soort liefdesbrief aan Taiwan, aan mijn herinnering aan hoe ik daar ben opgegroeid.’

>Je blijft niet zomaar dezelfde traditie volgen omdat het simpelweg traditie is, je moet nadenken over wat er achter die traditie zit

**Wat het een grote uitdaging om op zo’n drukke en levendige plek te filmen?**

‘Sean en ik proberen altijd met een kleine crew te werken, omdat we weten dat dit de enige manier is om iets zo echt en authentiek mogelijk te filmen. Toen we naar de avondmarkt gingen, hadden we de eerste dag twintig teamleden bij ons. We konden helemaal niets opnemen, omdat iedereen stopte en naar ons keek. Dus de volgende dag zei ik tegen een deel van de crew: vandaag blijven jullie allemaal weg. Bij de tweede poging waren we met z’n vijven op de set en probeerden we zo onzichtbaar mogelijk te zijn. Niet alleen omdat we het geld niet hadden om de straat af te sluiten, maar ook omdat we juist echte mensen wilden filmen. Dat is de enige manier om de echte avondmarkt te laten zien.’ 

**Hoe hebben jullie de cast bij elkaar gezocht?**

‘_Street casting_ is een heel belangrijk onderdeel van ons proces. Maar ik woon in New York en het was moeilijk om voor langere tijd naar Taiwan te gaan en op die manier mensen te zoeken. Dus toen ben ik gaan kijken op Instagram. Daar vond ik Shih-Yuan Ma, die de grote zus speelt. Zij heeft nog nooit eerder geacteerd en levert zo'n ongelofelijk prachtige performance.’  

‘Voor de rol van het kleine meisje hebben we eerst iemand geprobeerd te vinden via diverse social media-berichten. Ik heb waarschijnlijk tussen de 90 en 100 auditie-tapes bekeken, maar dat liep op niets uit. We vonden Nina Ye uiteindelijk via een aanbeveling van een casting-agent voor commercials. Omdat Nina al in reclames had gespeeld, wist ze wat ze voor de camera moest doen. Ze heeft een geweldige aanwezigheid op beeld.’

‘Janelle Ti, die de moeder speelt, is een gevestigde naam. Ze begon ooit als model en werd daarna tv-actrice. Op een dag zag ik een interview met haar waarin ze zei dat ze een rol wilde vinden die haar echt uitdaagde, dus daarom heb ik contact met haar opgenomen.’

**De drie vrouwen lopen niet alleen tegen de grenzen van het seksisme van de traditionele samenleving aan, maar hebben ook onderling wat uit te vechten.**

‘Elk personage in de film is geïnspireerd door echte mensen in mijn leven of door verhalen die ik hoorde van vrienden of van familie. Sommige verhalen zijn daadwerkelijk in mijn eigen familie gebeurd. Ik wilde de echte relaties binnen een familie laten zien. Vooral aan het einde, als het lijkt alsof er niets is gebeurd – het gaat weer terug naar normaal. Ik denk dat dat nu eenmaal is hoe een gezin werkt. We maken ruzie, maar de volgende dag weet je dat je nog steeds van elkaar houdt, toch? Ik wil laten zien hoe dit een dynamiek is die iedereen doormaakt.’

‘De film is tegelijkertijd een commentaar op hoe vrouwen leven in een samenleving waarin mannen altijd een voorkeursbehandeling krijgen. Wanneer je trouwt bijvoorbeeld, maak je geen deel meer uit van de familie. Als dochter krijg je geen erfenis, omdat je kinderen niet dezelfde achternaam zullen dragen als de zoon. Ik wil dat mensen daarover nadenken. Je blijft niet zomaar dezelfde traditie volgen omdat het simpelweg traditie is, je moet nadenken over wat er achter die traditie zit.' 

>Deze drie personages zijn op hun eigen manier deel van mij, en het maken van deze film was daarom een soort helende reis

'Het zijn niet alleen de mannen die erop uitgaan en geld verdienen en het gezin in hun levensonderhoud voorzien: de maatschappij is veranderd. Ik wil dat het publiek daarover nadenkt en hun eigen traditie vormgeeft, iets dat eerlijker is voor iedereen.’ 

**In die 20 jaar dat je dit verhaal bij je gedragen hebt, ben je zelf natuurlijk ook veranderd. Heeft dit invloed gehad op het maakproces?**

‘Deze drie personages zijn op hun eigen manier deel van mij, en het maken van deze film was daarom een soort helende reis. Het kleine meisje dat werd verteld dat de linkerhand de hand van de duivel is, is een jeugdherinnering van mij. De oudere zus staat voor het deel van mij dat als tiener in opstand kwam tegen alle tradities. Toen ik opgroeide zei mijn moeder altijd dat ik lange mouwen moest dragen omdat mijn huid niet donker mocht worden, dat soort dingen. Ik rebelleerde tegen alles waarvan ze zei dat ik het niet mocht doen. En dan de moeder… ik heb nu zelf een dochter die negen jaar oud is. Ik denk dat juist het opgroeien in Taiwan mij heeft geleerd wat ik _niet_ met mijn dochter moet doen. Ik wil dat ze vrij kan opgroeien en alles op haar eigen manier kan ervaren.‘ 

Na jarenlang te hebben gewerkt voor en met regisseur Sean Baker (_Tangerine, Anora_), maakt de Taiwanees-Amerikaanse schrijver, producent en editor Shih-Ching Tsou nu eindelijk haar solo-regiedebuut. 

Regisseur Shih-Ching Tsou over Left-Handed Girl: 'Deze film is een liefdesbrief aan Taiwan en hoe ik daar ben opgegroeid'

Jesse

Nog een paar dagen om te stemmen op je favoriete films van het afgelopen jaar!

Dé films van 2025

In 2021 was Renate Reinsve _overal_, want opeens was _[The Worst Person in the World](https://cineville.nl/nl-NL/films/the-worst-person-in-the-world)_ _overal_. En Reinsve ís die film. Regisseur Joachim Trier schreef 'm speciaal voor haar. In Cannes, waar _Worst Person_ in première ging, viel de wereldpers in katzwijm bij het portret van een zoekende _twentysomething_ in Oslo en Reinsve kreeg de prijs voor beste actrice.

In Cineville werd _Worst Person_ de best bezochte titel van 2022 en de Filmhallen in Amsterdam draaide 'm twaalf maanden lang minimaal één keer per week. Wie de film niet zag, kent toch zeker wel de poster en die ene still, waarop Reinsve’s personage Julie gelukzalig lachend op je af komt rennen.

In 2024 volgde er drie nieuwe films met Reinsve in de hoofdrol: _Handling the Undead_, _A Different Man_ en _Armand_. Eerder dit jaar was de cirkel rond en keerde ze als absolute superster terug op het filmfestival van Cannes, samen met Trier en hun langverwachte nieuwe samenwerking, _Sentimental Value_. ‘De vorige keer dat ik hier was, was ik zo'n zorgeloos type’, vertelt Reinsve, die we spreken op een dakterras in Cannes. In 2021 dacht ze nog dat het de eerste en laatste keer zou zijn dat ze als _main character_ over de rode loper zou lopen. ‘Ik draaide destijds een klein rondje en nam het allemaal goed in me op, want ik had zoiets van: dit was het. Maar nu ben ik terug en weet ik wat het allemaal betekent. Ik weet hoe groot het is. Ik weet hoe het mijn leven heeft veranderd.’

In _Sentimental Value_ speelt Reinsve de rol van Nora Borg, een succesvol actrice die op het toneel precies weet wat ze doet, maar achter de schermen nogal zoekende is. In de openingsscène zien we haar tot twee keer toe de benen nemen, vlak voordat ze op moet. We leren over de dood van Nora’s moeder en zien haar botsen met haar zus Agnes (Inga Ibsdotter Lilleaas) en hun vader Gustav (Stellan Skarsgård). Toen Agnes en Nora klein waren, verkoos Gustav een carrière als filmmaker boven het gezinsleven en vetrok. Maar nu is hij terug, als beroemd regisseur, met een flink ego en in z’n tas een bijzonder script, waarvan hij hoopt dat Nora de hoofdrol wil spelen. Nadat zij weigert, gaat Gustav in zee met een jonge Amerikaanse ster, Rachel Kemp (Elle Fanning).

Een film-over-film, een portret van twee actrices, het verhaal van een prachtig familiehuis en de (getraumatiseerde) mensen die daarin woonden: _Sentimental Value_ is tegelijkertijd een lichte als volle film, met voor iedereen iets om uit te halen. Reinsve: ‘Ik heb 'm nu twee keer gezien en beide keren was de ervaring anders. Het was alsof de film de tweede keer over totaal iets anders ging. Je zal jezelf erin terug zien omdat het zo intiem is en het zoveel vragen oproept en iets verkent in plaats van het je allemaal te vertellen.’

‘Als je een film met Joachim maakt, heb je de meest fantastische gesprekken. Je leert altijd iets nieuws of krijgt een nieuw perspectief. Een nieuw perspectief op jezelf, op een specifiek thema of de filmwereld. Hij is zo kundig en zo wijs en – echt – hij is zo vriendelijk. Hij oordeelt niet en is een heel inspirerend persoon, en dat zie je terug in z’n scripts.’

**Is jullie samenwerking veranderd na het succes van jullie vorige film? Ben jij een totaal ander mens geworden, of hij misschien?**

‘Ik denk dat ik ongeveer dezelfde persoon ben, maar Joachim heeft me beter leren kennen en we hebben gesproken over de verschillende dingen die ik wil doen. Hij heeft mijn personage soort van gevormd door te kijken naar wat ik kan als acteur en wie ik ben als persoon.' 

'Maar het zou sowieso anders zijn geweest dan eerst. Bij _The Worst Person in the World_ filmden we dingen als een zomerfeest; Julie rennend door de stad, open en naïef. Ze wist niet wat de consequenties van haar acties zouden zijn. Nora leeft juist met de consequenties van de emotionele zwaarte van de plek waar ze vandaan komt. Dus _Sentimental Value_ heeft een totaal andere sfeer. Als ik het geluk heb dat Joachim en ik opnieuw gaan samenwerken, zal het ook weer anders zijn.’

**Zit er iets van Gustav Borg in hem?**

'Ik weet het niet, een beetje? Al het goede van Gustav zit in hem, haha. En hij begrijpt Gustav, dat vooral.' 

**Begrijp jij Nora en is dat überhaupt nodig voor een acteur om iemand te spelen?**

‘Als iemand me vraagt om mijn personage te definiëren, vind ik dat heel moeilijk. De vraag 'begrijp je je personage?' is veel passender. Op de set probeer je bepaalde momenten te vinden om je personage mee op te bouwen. Maar het is onmogelijk om volledig te begrijpen wie diegene is terwijl je het speelt. Zelfs nadat ik de film gezien heb, is het moeilijk om uit te leggen.’

**Nora en haar Amerikaanse collega Rachel hebben allebei hun eigen manier van werken. Rachel doet bijvoorbeeld heel veel research en heeft veel vragen voor Gustav over haar personage. Lijk je qua werkwijze op een van de twee?**

‘Ik denk dat ik een mix ben tussen Nora en Rachel, omdat ik altijd op zoek ben naar iets om nieuwsgierig naar te zijn. Ik speel graag een rol die bepaalde vragen oproept over mezelf of over andere mensen. Het moet een beetje een mysterie zijn. En ik houd van scripts die persoonlijk zijn voor een regisseur. Dat maakt het interessant. Sinds ik met Joachim werk, voel ik me ook meer op mijn gemak bij emotie. Nora is heel bang emotioneel te worden en de dingen ongemakkelijk te maken. Van Joachim heb ik geleerd dingen te voelen die moeilijk zijn om te voelen.’

‘Joachim is altijd op jacht is naar iets. Hij wil iets zien wat hij niet helemaal begrijpt. Ik herinner me een moment op de set van _Worst Person_: Joachim kwam achter z’n scherm vandaan en leek in verlegenheid gebracht. Hij zei: o, is dat wat ik heb opgeschreven? Is dat waar deze scène over gaat? Hij was erdoor verrast. Maar daar houdt hij van. Hij wil uitgedaagd worden. Hij schrijft vrouwelijke personages en heeft de input van z'n acteurs nodig om dat volledig te begrijpen. Dus hij staat open voor wat er op zo’n moment, als we iets spelen, van ons komt. Vooraf hebben we veel gesprekken. Allemaal heel open, filosofisch en existentieel. Wat er uiteindelijk op de set gebeurt, is het resultaat daarvan.’

**Na het succes van Worst Person ben je ook aan het werk gegaan in Amerika. Hoe was dat?**

‘Mijn eerste Amerikaanse project was _A Different Man_ met Sebastian Stan en regisseur Aaron Schimberg. Aaron houdt van de Europese manier van werken, waarin de regisseur sterk in z’n schoenen staat. Hij nam alle beslissingen en probeerde zich niet te laten beïnvloeden door het budget en de financiering en dat alles. Wat ik zo mooi vind aan Europese cinema, is dat de financiering en de richting van een project altijd gebaseerd is op de visie van de regisseur. In Amerika heeft een acteur doorgaans veel meer macht, omdat de aanwezigheid van een grote ster bepaalt hoeveel budget er beschikbaar is. Ik heb ook een Hollywoodstudio-ding gedaan, maar dat was niets voor mij. Ik had het gevoel dat ik geen creatieve ruimte had. Er was niemand echt de baas. Het was een hele andere manier van werken waarin ik me niet comfortabel voelde.’

**Je was een soort meubelstuk?**

'Ja, een bank die probeerde een stoel te zijn en dan een tafel. Maar nee… het is echt moeilijker in Amerika. Maar ik zou graag nog een keer met Aaron werken, op zijn manier. Ik hou ervan om steeds met dezelfde mensen te werken, omdat je elkaar gaat vertrouwen en elkaar steeds beter begrijpt.’

**_Sentimental Value_ gaat voor een deel ook over de filmwereld, over de invloed van Netflix bijvoorbeeld, en de vraag of de film die Gustav aan het maken is ooit in de bioscoop te zien zal zijn. Hoe kijk jij daarnaar? Ga je graag naar de film? Is het einde van de filmwereld in zicht?**

‘Dachten ze na de komst van fotografie niet ook dat de schilderkunst zou ophouden te bestaan? En nu zeggen ze dat AI het einde is van film. Ik denk dat mensen altijd iets menselijks willen zien: iets dat gebreken heeft en van binnenuit komt en waaraan je kan zien dat iemand iets probeerde en met vallen en opstaan iets moois maakte. Maar de dingen veranderen en film is ook veranderd. Al denk ik dat het altijd iets belangrijks zal blijven.’

**Het gaat vaker over filmliefde in de films van Joachim Trier. Is hij een filmnerd?**

‘O ja, echt. Hij leeft voor film en weet er heel veel van. Hij laat me vaak films zien en dan praten we erover. Op de set wil hij dat je begrijpt welke welke referenties hij maakt. We hebben bijvoorbeeld met z’n allen gekeken naar _Opening Night_, omdat Joachim daarnaar verwijst in onze openingsscène, waarin Nora te bang is om het podium op te gaan. Het was een grote vertoning, echt voor iedereen.’

‘Sowieso was iedereen altijd welkom. Bij alles. Vrienden en familie. Ik denk dat het heel belangrijk was voor Joachim – specifiek ook voor deze film – om zijn gezin er de hele tijd bij te hebben, omdat hij zo lang van huis zou zijn. Het droeg ook bij aan wat we aan het maken waren: een film over familierelaties. Het was belangrijk dat er een gevoel van thuis was.’

Vier jaar nadat actrice Renate Reinsve en regisseur Joachim Trier Cineville en de rest van de wereld veroverden met _The Worst Person in the World_, zijn ze samen terug.

Renate Reinsve over Sentimental Value: 'Je zal jezelf terugzien in deze film, omdat het intiem is en iets verkent in plaats van het je allemaal te vertellen'

In 2017 kon je, als _same-sex_ koppel, de (wettelijke) liefde vieren in slechts 22 landen. Nu in 2025, 8 jaar later, kan het nog steeds maar in 38 landen. Ja, er is vooruitgang. Maar ja, het blijft ook een treurig aantal. Om me heen hoor ik het vaker: de queer generatie van nu – waar ik deel van uitmaak – heeft niet meer zo’n zin om te trouwen. Een deel van ons vindt het een achterhaald, oubollig en/of heteronormatief concept. Misschien komt die aversie voort uit het feit dat het ons grotendeels onthouden wordt. Dat we onze liefde moeten beperken tot slechts dat kleine percentage van de wereld. Hierdoor is elke uiting van het homohuwelijk per definitie een daad van verzet. Het huwelijk wordt – noodgedwongen – activistisch. Deze ultieme, betogende kracht van het huwelijk vormt de kern van _Julian_, het waargebeurde verhaal van twee vrouwen die hun trouwen tot een groots statement maakten.

De Belgische Fleur en Julian krijgen in 2017 het krankzinnige maar ontzettend romantische idee om te trouwen in alle landen waar het mag. De twee vrouwen hebben elkaar ontmoet op een evenement over feminisme en gender, dus het wederzijdse activisme zat er al sinds dat de eerste blikken elkaar kruisten. Hun 22 trouwerijen moeten een statement worden, maar ook een viering van de liefde. De liefde die in de andere 173 landen op deze wereld niet wordt erkend. De liefde die – tot op heden – in ruim 70 landen strafbaar is. 

Dus daar gaan ze: alle spullen worden verkocht, het huis wordt geloosd en de pers wordt ingelicht. Fleur en Julian zoeken sponsors, maken een planning en stippelen alles tot in detail uit. Ze zijn zó verliefd en zó toegewijd.

Hun wereldtournee heet _Project 22_, en de vrouwen trouwen in de VS, Nederland, België en Frankrijk. Maar na de vierde stop, komt het project tot een halt. Julian wordt ziek, heel ziek. En zo verandert een mooi, activistisch en liefdevol verhaal in een net zo liefdevol maar pijnlijk afscheid. Fleur en Julian blijven samen tot op het laatste moment, en maken het hun missie om hun verhaal onsterfelijk te maken.

De Vlaamse regisseur Cato Kusters verfilmde dit waargebeurde verhaal van Fleur Pierets, die haar relaas deed in het boek _Julian_. In 2018 overleed Fleurs partner Julian, en als ode aan de liefde die ze voor elkaar hadden, schreef ze meerdere boeken over hun project, haar leven en Julian. In 2020 schrijft Fleur zelfs een kinderboek, _Love is Love: The Journey Continues_, waarin Julian niet overlijdt en het ze lukt om te trouwen in de overige landen.

Op het Leiden International Film Festival spreken we regisseur Cato Kusters en auteur Fleur Pierets, die ontzettend goed op elkaar zijn ingespeeld. Heel even gaat het over in hoeverre hun film _Julian_ wel of niet activistisch is, omdat volgens sommige recensenten deze queerfilm ‘[niet activistisch genoeg zou zijn](https://www.indiewire.com/criticism/movies/julian-review-tiff-1235149546/)’. Maar in hoeverre kan je van een waargebeurd verhaal een activistisch verhaal maken? Is deze vorm van liefde en afscheid niet gewoon universeel? ‘De film dubbelt het activistische en universele heel mooi’, vindt Pierets. ‘Je hebt de innerlijke leefwereld van de twee, waarin _Love is Love_ geldt, maar door de buitenwereld wordt het vanzelf activistisch. Beide kanten maken het behapbaar, zelfs voor mensen die nog niet mee zijn.’

>Wanneer ik de acteurs zo samen zie, komt bij mij het besef dat wat zij delen voor mij niet meer bestaat

**Hoe is de verfilming van _Julian_ ontstaan?**

Cato Kusters: ‘Ik hoorde Fleur Pierets op de radio vlak nadat haar boek uitkwam. De manier waarop zij over Julian sprak heeft mij volledig van mijn sokken geblazen. De dag dat ik het boek had uitgelezen, ontmoette ik Fleur via een gemeenschappelijke vriend. Ik was vooral onder de indruk van het verhaal, en had niet meteen het idee om er een film van te maken. Ik denk dat je eerst veel liefde en respect voor iets moet voelen. Gaandeweg voel je dan pas een drang om er meer mee te doen. Fleur en de producent waren op dat moment al op zoek naar een regisseur. Toen er na een paar maanden nog geen regisseur was, vond ik dat ik mijn kans moest grijpen. Ik nodigde Fleur en de producent, Michiel Dhont [_die ook _Close_ van Lukas Dhont heeft geproduceerd, red._], uit om naar mijn afstudeerfilm te komen kijken. De dag erna belde Michiel me op om te praten over hoe ik als filmmaker met het boek zou omgaan.’

>_Julian_ gaat over twee mensen die elkaar ontmoeten, verliefd worden, een belofte maken en die belofte tot het laatste moment volhouden

Fleur Pierets: ‘Ik was door zeven productiehuizen benaderd om het verhaal te verfilmen, en ik heb overal nee tegen gezegd. Ik wilde geen film over rouw vol pathetische gevoelens. Voor mij gaat mijn boek over liefde, en over hoe je als individu de wereld een beetje beter kan maken. Maar alle regisseurs die ik sprak wilden er een rouwfilm van maken. En toen kwam Cato, die mijn verhaal strikt een verhaal over de liefde vond. Dat was heel fijn. Nadat ik haar afstudeerproject zag, voelde het buikgevoel honderd procent juist.’

**Maar het verhaal gaat ook over het verliezen van je liefde. Hoe zorg je ervoor dat een verfilming liefdevol blijft en niet alleen maar over rouw gaat?**

CK: ‘Fleur zei onlangs iets moois: dat het boek haar herinneringen van de feiten zijn, en dat de film dan weer míj́n herinneringen van de feiten zijn, ook al was ik er niet bij. We moesten het boek kunnen abstraheren om tot een film te komen. Wat mij het meest raakte, was de liefde. _Julian_ gaat over twee mensen die elkaar ontmoeten, verliefd worden, een belofte maken en die belofte tot het laatste moment volhouden. Dat is de kern die we vast wilden pakken. Als je daarmee geconfronteerd wordt als kijker, ongeacht je politieke overtuigingen, kan dat je niet onberoerd laten. Zo kun je ongemerkt een maatschappelijk punt maken. Het activisme stroomt daaruit voort.’

**En hoe betrokken was jij als schrijver tijdens het maken van de film, Fleur?**

FP: ‘De afspraak was duidelijk: ik trek me terug. Cato kon geen goede film maken als ik de hele tijd aan haar camera zou zitten. Maar ik was er voor haar als ze me nodig had. Cato stuurde iedere keer een concept van het scenario door, en dan belden we. Eerst praatten we vijf minuten over het scenario, en daarna twee uur over iets anders, zoals een ander boek dat we gelezen hadden. Ik ben ook betrokken geweest bij de montage. Ik zag een paar versies, waardoor het iets draaglijker werd toen ik de afgewerkte film zag. Voor mij was het heel duidelijk: de film is geen uitloper van mijn boek, maar een op zichzelf staand kunstwerk. Ik ben trots dat ons verhaal Cato heeft geïnspireerd om er haar versie en haar kunstwerk van te maken.’

>*Julian* is niet abstract of politiek; het is gewoon de realiteit

**Wat waren de grootste moeilijkheden bij de verfilming van _Julian_?**

CK: ‘Je moet jezelf toestaan om van het boek af te wijken en continu erkennen dat je een verfilming maakt. We moesten vaak ‘liegen’ om dichter bij de waarheid te komen. Het echte verhaal liep over zeven jaar, terwijl wij het moesten doen met de lengte van een speelfilm. Daarom was het belangrijk om Fleur erbij te betrekken en af en toe polshoogte te nemen. Om te checken of dit, wat wij wilden vertellen, in essentie nog steeds iets was waar zij achter kon staan. Je probeert iets waardevols te vertellen over het échte verhaal, zonder dat de feitelijkheden allemaal moeten kloppen. Hoe verder we in het proces kwamen, hoe meer ik voelde dat we dezelfde taal spraken en dezelfde dingen mooi vonden.’

>Sinds de invoering van het homohuwelijk zijn we twintig jaar verder, maar op globaal niveau bestaat het in nog geen twintig procent van alle landen

**Hoe verliep de casting voor de rollen van Julian en Fleur?**

CK: ‘We zochten geen mensen die één op één leken op de echte Fleur en Julian, maar ik wilde wel het silhouet van dat koppel bewaren: een lange, androgyne Julian en een heel vrouwelijke Fleur. Voor zo'n project heb je een specifieke dynamiek tussen twee mensen nodig, en we moesten acteurs vinden die dat konden belichamen. We hebben open castings gedaan en honderden mensen gezien. Bij Laurence Roothooft hadden we al snel het gevoel dat zij Julian helemaal belichaamde. Ze had het boek gelezen en voelde een enorme aantrekkingskracht tot het personage. Toen ze binnenkwam, wist ze als het ware iets over Julian wat anderen nog niet wisten, en haar voorstelling strookte heel erg met hoe ik Julian dacht begrepen te hebben. Het was veel moeilijker om een Fleur te vinden. Na heel lang zoeken, en ik vreesde al dat we de draaiperiode moesten uitstellen, zag ik Nina Meurisse in een andere film. Ze had zo'n ongelofelijke aanwezigheid – vurig, stoer, maar ook licht en zonnig. Dat was iets dat ik herkende van Fleur. We nodigden Nina uit voor een casting samen met Laurence, en na al die maanden en mensen, was het binnen twee minuten duidelijk dat we ze eindelijk hadden.’

FP: ‘Het was heel dubbel om te zien, omdat de personages natuurlijk gebaseerd zijn op Julian en mij. Wanneer ik de acteurs zo samen zie, komt bij mij het besef dat wat zij delen voor mij niet meer bestaat. Het is heel gek, want ik weet dat ze Fleur en Julian niet écht zijn, maar mijn hoofd aanvaardt dat niet gelijk. Als ik ze apart zie, dan zijn we vrienden. Maar als ze samen zijn, dan vind ik dat moeilijk en zijn ze allesbehalve mijn vrienden. Heel vreemd. Ik kan alleen maar verschrikkelijk dankbaar zijn dat ze het zo fenomenaal doen.’

**Merk je een verschil in de perceptie van het verhaal van Fleur en Julian nu in 2025, vergeleken met 2017?**

FP: ‘Nee, eigenlijk niet. Mensen vinden het nog altijd heftig om te horen. In 2017 vond iedereen dat 22 landen weinig zijn. Nu zijn het er 38, wat nog steeds heel weinig is. Men vergeet dat Nederland en België het eerste en tweede land ter wereld waren waar het homohuwelijk mogelijk was. Sinds de invoering van het homohuwelijk zijn we twintig jaar verder, maar op globaal niveau bestaat het in nog geen twintig procent van alle landen. Het is alsof er een soort _fatigue_ is bij een deel van het publiek, dat niet begrijpt waarom we het er nog steeds over hebben. Alsof het niet meer zo’n ding is. Maar _Julian_ is een verhaal dat iedereen zal aanspreken. Via dit prachtige liefdesverhaal maken wij ons punt. _Julian_ is niet abstract of politiek; het is gewoon de realiteit.’

Met regisseur Cato Kusters en auteur Fleur Pierets spreken we over de transitie van boek naar doek, het activisme in de film en hun visie op de universele liefde.

Regisseur Cato Kusters en auteur Fleur Pierets over Julian: 'Via dit prachtige liefdesverhaal maken wij ons punt'

Maan

Een jonge vrouw staat onder een viaduct, ergens aan een Berlijnse oever. Ze staart in het water, verloren in de reflectie van het flikkerende zonlicht. Haar vriend is vol ongeduld op haar aan het wachten, zodat ze met de felrode cabrio van hun Berlijnse vrienden op een dagtrip kunnen gaan. Eenmaal onderweg schijnt de zon, knalt er muziek uit de autoradio en wappert de wind door hun haren. Terwijl de vrienden levendige gesprekken voeren, kan Laura alleen maar voor zich uit kijken over de uitgestrekte korenvelden. Het hoofdpersonage in de nieuwe film van de Duitse cineast Christian Petzold (_Phoenix, [Roter Himmel](https://cineville.nl/nl-NL/films/roter-himmel)_) beweegt zich als een spookfiguur, verloren in haar eigen leven zonder een duidelijke uitweg. 

In _Miroirs no. 3_ vervlecht Petzold het verhaal van Laura (Paula Beer) met dat van een ontwricht gezin dat vast zit in een diep trauma. Laura, een moeder, vader en hun zoon komen noodlottig met elkaar in aanraking nadat Laura haar weekendtrip abrupt afbreekt en haar vriend haar terugrijdt in de rode cabrio. Terwijl het stel over de rustige landweg rijdt, crasht de auto (nét buiten beeld). Het wrak landt precies naast het huis van moeder Betty die op dat moment haar tuinhek aan het verven is. Laura vraagt of ze bij Betty mag blijven.

>Iets maken is hetzelfde als een spreuk uitspreken om de wereld opnieuw te betoveren

Regisseur Christian Petzold ontwikkelde het idee voor _Miroirs_ tijdens de opnames van zijn vorige film _Roter Himmel_, terwijl zijn acteurs aan de tuintafel een scène opnamen waarin het gedicht Der Asra van Heinrich Heine [gespannen wordt voorgedragen](https://www.youtube.com/watch?v=-V0gztI0CBw). Het verhaal heeft hij gemodelleerd naar de structuur van pianocyclus _Miroirs_ van de Franse componist Maurice Ravel. ‘De inspiratie voor de film kwam vanuit het impressionisme, waar Ravel toe behoort’, begint Petzold z’n uitleg – z’n vape binnen handbereik – als we hem ernaar vragen op het filmfestival van Cannes. ‘Toen ik de biografie van de impressionistische schilder Auguste Renoir las, schreef zijn zoon hoe Renoir elke dag met zijn schildermaterialen naar buiten ging. En iedereen vroeg zich af: waarom staat hij daar elke dag en schildert hij precies hetzelfde? Dit is toch niets bijzonders? Maar hij schildert het en daarmee wordt het juist iets bijzonders. Deze hoek, deze bloem, dit deel van het landschap.’

‘Iets maken is hetzelfde als een spreuk uitspreken om de wereld opnieuw te betoveren. En dat geldt ook voor cinema en hoe we cinema vandaag de dag kunnen en moeten gebruiken. Ik wil geen film maken in Parijs, in de Jardin de Luxembourg, dat beeld kennen we inmiddels wel. Ik wil een film maken in de buitenwijken van Wiesbaden, die eruitziet als een schilderij van Renoir. Zo verander je de wereld.’ 

>We leven in een wereld waarin we alles steeds verder kapotmaken. Van het klimaat tot aan de cinema.

‘_Miroirs no. 3_, één van de muziekstukken van Ravel, belichaamt de betovering. Aan het einde van het montageproces had ik nog steeds geen titel voor de film, alleen een werktitel, namelijk dat muziekstuk. Het was een idee van de editor om deze naam te behouden. Ik voelde er eerst niets voor. Ik zei: het klinkt als Chanel no. 5. Toen zei ze: maar Chanel no. 5 is toch gewoon een hele goede naam? En daar ben ik het eigenlijk wel eens, haha.’

**Wat was het verhaal dat je met deze film vertellen?**

‘Ik hou van verhalen over mensen die buiten onze wereld staan. _Miroirs no. 3_ is een verhaal over een jonge vrouw die zichzelf verloren heeft, en een verhaal over een familie die volledig ontwricht is. Beiden willen zichzelf opnieuw opbouwen en dit proces staat centraal in de film.’

‘Ik heb veel films gemaakt over individuen. Voor deze film ben ik juist meer geïnteresseerd in gemeenschappen. Hoe kunnen ze overleven als groep? Hoe film je gemeenschappelijkheid? Het confronteert me met mijn eigen kunnen. Eigenlijk moet ik meer leren over cinema om eer te doen aan de dynamieken van samenleven.' 

'Een regisseur als Luchino Visconti kan mensen aan een tafel filmen alsof ze heel _casual_ aan het eten zijn, waarbij je niet doorhebt dat er dagenlange repetities aan vooraf zijn gegaan. Maar een collectief is een heel complex iets. Een individu is ook complex, maar je kunt makkelijker een camerapositie of vertelstructuur vinden om die complexiteit te vangen. Terwijl als je een groep mensen aan zo'n tafel hebt, het heel moeilijk is om van deze complexiteit een film te maken. Die vaardigheid wilde ik in deze film verder ontwikkelen.’

**Het collectief dat we in film tegenkomen is een ontwricht gezin dat om een onuitgesproken familietrauma heen danst. Praten doen ze niet veel, maar ze zijn alle drie opvallend de hele tijd bezig om kleine dingen te fixen, rondom het huis of in de garage.**

‘Toen ik aan de montagetafel zat, zei de editor tegen me: iedereen in de film repareert dingen. Ze zijn constant bezig met klusjes. Er zijn auto's die gerepareerd moeten worden, hekken die een nieuwe lik verf krijgen, een kapotte vaatwasser die eindelijk wordt vervangen. Repareren en dingen weer goedmaken is aan de orde van de dag binnen dit gezin, misschien wel binnen elk gezin. Ik denk ook dat dit een politiek thema is: repareren. Want we leven in een wereld waarin we alles steeds verder kapotmaken. Van het klimaat tot aan de cinema. Kijk naar de James Bond-films, en wat daar nu nog van over is [techreus Amazon heeft sinds dit jaar [volledige zeggenschap](https://nos.nl/artikel/2556649-creatieve-rechten-james-bond-na-ruim-60-jaar-naar-amazon) over de 007-franchise, red.] .’

‘We breken dingen af, kleden het uit en niemand bouwt het weer op. We hebben de wereld vernietigd, bombarderen de oceaan met plastic en kijken vervolgens een documentaire over hoe we drie vissen kunnen redden. Dat frustreert mij enorm. Die frustratie komt terug in deze film. De personages knappen huizen, piano’s en hekken op, maar ze staan ook stil bij de vraag hoe we onze gemeenschappen en zielen kunnen repareren. Dat verlangen naar herstel, is een politiek vraagstuk.’

>Wanneer je de vermoeidheid kan ruiken, openen de fascisten de deur

**Wat betekent het voor jou als cineast om binnen de huidige Duitse politieke context films te maken?**

‘Ik heb het gevoel dat de Duitse samenleving moe is. In alle vermoeide samenlevingen ontstaat een gevaarlijke situatie, want wanneer je de vermoeidheid kan ruiken, openen de fascisten de deur. Dit is iets waar we mee te dealen hebben. Maar ergens hou ik ook van vermoeide mensen. Ik denk dat de geschiedenis van de cinema in het algemeen over vermoeide mensen gaat. Ik denk dat Paul Newman erg moe is in al zijn films, en Tom Cruise ook, zelfs als hij stunts uitvoert in de lucht. In _Magnolia_ voel je de vermoeidheid in alles wat hij met zijn lichaam doet. Moe zijn is iets wat ik volledig begrijp. Ik hou van vermoeide films, vermoeide helden en vermoeiende situaties.’ 

‘Wanneer moeheid alomtegenwoordig is, roept iemand de vermoeide mensen en zegt: jullie moeten nu wakker worden. Je moet een koude douche nemen. Je moet een wapen pakken. Je moet de fascisten bevechten. Maar dan wil ik eigenlijk weer gaan liggen en slapen. Dit is iets in de Duitse samenleving: we zijn erg moe, maar ik denk dat we nu iets moeten doen. Het nieuwe fascisme zal niet hetzelfde zijn als het oude fascisme. Ik denk dat we nu sterker kunnen zijn in ons verzet, omdat we kunnen lachen. We hebben betere humor en betere films.’

Christian Petzold over Miroirs no. 3: 'Moe zijn is iets wat ik volledig begrijp. Ik hou van vermoeide films, vermoeide helden en vermoeiende situaties'

Ongelofelijk maar waar: in de jaren zeventig loopt er in Keulen een 15-jarig meisje rond dat vanuit de tandartspraktijk van haar vader stiekem jazzconcerten organiseert. Ze heet Vera Brandes en een van haar eerste klussen is die als tourmanager van de dan 48-jarige saxofonist en jazzclub-eigenaar [Ronnie Scott](https://en.wikipedia.org/wiki/Ronnie_Scott). Niet de minste. 

En het wordt nog mooier: als Brandes 18 is, haalt ze de legendarische Keith Jarrett, bekend om zijn live-improvisaties, naar de opera van Keulen. Zo staat tiener Brandes aan de basis van wat het bestverkochte jazzalbum aller tijden zal worden: [The Köln Concert](https://en.wikipedia.org/wiki/The_K%C3%B6ln_Concert). Jarretts album ging sinds 1975 meer dan 4 miljoen keer over de toonbank. Hoeveel fans van die plaat zouden weten dat het concert bijna niet was doorgegaan? Dat Jarrett niet wilde spelen omdat de verkeerde piano (veel te klein, niet gestemd!) op het podium stond? En dat het Brandes was die ervoor zorgde dat het allemaal toch nog goedkwam?

‘Als filmmaker vind ik het allemaal heel herkenbaar’, vertelt de Amerikaans-Israëlische regisseur en schrijver Ido Fluk, die we spreken op het filmfestival van Berlijn, een paar dagen na de wereldpremière van zijn biopic _Köln 75_. ‘Het gebeurt vaak genoeg dat er iets op de set niet werkt. Als het geen kapotte piano is, dan is het wel iets anders. Een acteur is te laat... of ik vroeg om iets en ze brachten het verkeerde – dat hoort erbij. Maar als kunstenaars vinden we manieren om zo’n obstructie te omzeilen. Erdoorheen, erover of eronderdoor te gaan.’ 

Fluks prettig-chaotische _Köln 75_ draait grotendeels om het vergeten verhaal van Brandes, maar introduceert ook de niet-bestaande muziekjournalist Michael Watts, die een portret wil schrijven van Keith Jarrett en in de camera kijkt als hij ons – de kijker – van de broodnodige jazz-context voorziet. Halverwege de film doet ook Jarrett zijn intrede als personage: z’n geld is op en het leven _on the road_ heeft ‘m gesloopt. Het laatste waar hij zin in heeft, is spelen in een opera, op de verkeerde piano.

Fluk: 'Je vraagt je af wat het _Keulenconcert_ zou zijn geworden als de perfecte piano op het podium had gestaan. Als je naar Jarretts oeuvre luistert, zijn er betere platen, betere live-concerten. Maar er is een reden waarom juist deze de rest is overstegen en ook buiten het jazzpubliek aansloeg: Jarrett speelt tegen de piano. Hij worstelt ermee. Er zijn theorieën over het ritme van het concert, en de noodzaak die Jarrett moet hebben gevoeld om de toetsen heel hard aan te slaan. Het operagebouw in Keulen is echt gigantisch en de piano is maar een klein instrument. Daardoor speelde Jarrett misschien toegankelijker dan gebruikelijk.’

**Hoe kwam je erbij om hier een hele film omheen te bouwen?**

‘Ik las ergens dat het concert een interessant achtergrondverhaal had en heb toen aan mijn producent gevraagd om op zoek te gaan naar Vera. We vonden haar op een strand in Griekenland. Toen mijn producent aan de telefoon uitlegde waarvoor we belde, viel er eerst een lange stilte. En toen verzuchtte ze: 'eindelijk!’ Ze zat erop te wachten.’

‘Ik heb haar uren en uren geïnterviewd. Eerst was ze terughoudend, maar toen ze me eenmaal vertrouwde werd ze een open boek. En hoe meer je over je leven praat, hoe meer je je herinnert. Alles kwam eruit. Veel details in deze film zijn precies zoals ze het me vertelde. Zoals het feit dat haar vader zijn tandartspraktijk in de kelder had en hoe het geschreeuw van de patiënten door de flat naar boven galmde. En hoe ze ’s nachts naar de kliniek sloop om stiekem gebruik te kunnen maken van de telefoon, en op die manier haar eerste boeking voor Ronnie Scott regelde. Ze vertelde over Café Campi, waar de jazzscene van Keulen iedere avond samenkwam en 's nachts ijsjes werden verkocht. Ze herinnerde zich ook een artikel waarin ze een jazzkonijn werd genoemd. We gingen ernaar op zoek en we vonden het! Hoe meer we praatten, hoe meer details ernaar boven kwamen. Voor mij als verhalenverteller was het goud.’

>Ik wilde me niet druk maken om regels. Ik deed alles waarvan ik vond dat het juist was voor de film

**Je film is een mengelmoes van verschillende stijlen. Het klinkt misschien een beetje pretentieus, maar zou je kunnen zeggen dat je – net als Jarrett – hebt geprobeerd om voorbij de vorm te gaan, op zoek naar iets dat puurder is dan gewoon ‘film’?**

‘Ik wilde deze film schrijven als muziek. Ik heb van te voren geen _outline_ heb gemaakt, geen samenvatting. Ik heb niets gepland. Ik zette gewoon wat platen op en liep rond. Het was tijdens COVID, het was een heel moeilijke tijd en ik wilde gewoon schrijven zonder na te denken. Schrijven zoals iemand muziek improviseert. Daarom begint de film ook als het ware met een valse start. Meestal begin je ergens en dan denk je: nee, dit is toch geen goed idee. Je streep het door en schrijft een andere beginscène. Maar ik wilde hier dat ene verkeerde idee behouden om de fout te benadrukken. Het is een beetje alsof je een trein bouwt en in het midden begint en tegelijkertijd beide kanten op gaat.’

‘Ik wilde me niet druk maken om regels. Ik wilde niet zeggen: ja, we doorbreken de vierde wand, maar nee, we maken geen documentaire. Ik vond dat alles mocht en ik hoefde de stijlmiddelen die ik gebruikte niet per se te herhalen. Ik deed alles waarvan ik vond dat het juist was op dat moment in de film.’

**De muziekjournalist zegt op een gegeven moment tegen zijn eindredacteur, dat hij heeft gelogen in zijn artikel en nooit daadwerkelijk bij Keith Jarrett in de auto zat. Waarom vond je het nodig om dat te benadrukken?**

‘Omdat ik niemand wilde misleiden. Ik wilde zeker weten dat het publiek begreep dat de rest van de film wel waarheidsgetrouw was. Dus wanneer iets niet waar is, wilde ik dat expliciet maken. De journalist is een samenstelling van verschillende jazzjournalisten die in die tijd werkten. Het is ook een soort fantasie: een journalist die met z’n onderwerp mee de auto in mag, dat is toch te perfect? Voor mij was het ook een manier om het publiek in de auto te plaatsen en te laten zien hoe zwaar het allemaal is geweest. Jarrett en zijn manager sliepen slecht, waren de hele nacht onderweg en toen moest Jarrett – zonder rust – spelen op een instrument dat kapot was.’

‘Het onderwerp van m’n film is een jazzconcert, maar voor mij is het meer een punkrockverhaal. Het speelt zich af in de jaren 70, Vera Brans is een _punk rock lady_ en de film zit vol met de muziek uit die tijd. Geweldige muziek die toen uit Duitsland kwam, zoals van Can en Neu!. Kraftwerk zit niet in de film, maar dat was toen ook gaande. Miles Davis speelde jazz, maar het was geen jazz, het was meer een soort rock, snap je? David Bowie stond op het punt naar Duitsland te verhuizen…’

**Wat vond Vera Brands van de film?**

‘Op de première kreeg ze een ongelooflijke staande ovatie. Het publiek bleef maar applaudisseren. Ik zag een vrouw die zich voor de eerste keer gezien voelde. Ze begon te huilen en we huilden allemaal. Het was heel, heel, heel emotioneel.’

>Je ziet steeds meer Amerikaanse kunstenaars die naar Europa komen en hun kunst in Europa maken

‘In muziekfilms staat de artiest altijd centraal – wat prima is – en ze volgen ook altijd min of meer dezelfde structuur. _A star is born_… iemand wordt ontdekt en wordt beroemd, daarna volgt er een dip en dan is er een comeback en een fantastisch optreden. Ik probeerde daarvan weg te blijven. Ik wilde een muziekverhaal vertellen, _sing the song of this woman_ en de wereld laten weten dat zonder haar, zonder Vera Brandes, er geen _Keulenconcert_ zou zijn geweest.’

**De chauffeur en manager van Keith Jarrett zegt op een gegeven moment dat Amerika z’n artiesten met huid en haar opvreet, terwijl er in Europa tenminste nog een beetje respect is. Waar komt die observatie vandaan en is dat verschil tussen de VS en Europa er nog steeds denk je?**

‘Zo voelt het soms wel, om als filmmaker te werken binnen het het Amerikaanse systeem. De staat van de arthouse cinema in de VS is erbarmelijk. We maken er maar weinig veel films zoals _Köln 75_. Je ziet steeds meer Amerikaanse kunstenaars die naar Europa komen en hun kunst in Europa maken, net zoals veel jazzartiesten in de jaren 70 naar Europa gingen om op te treden. Als filmmaker kon ik goed in Keith verplaatsen.’


Regisseur Ido Fluk over Köln 75: ‘De film gaat over een jazzconcert, maar voor mij is het meer een punkrockverhaal’

[_Ratcatcher_](https://cineville.nl/nl-NL/films/ratcatcher) in 1999, _[Morvern Callar](https://cineville.nl/nl-NL/films/morvern-callar)_ in 2002, _[We Need to Talk About Kevin]([link](https://cineville.nl/nl-NL/films/we-need-talk-about-kevin))_ in 2011 en _[You Were Never Really Here](https://cineville.nl/nl-NL/films/you-were-never-really-here)_ in 2017: de Schotse regisseur Lynne Ramsay maakte in de afgelopen 25 jaar niet superveel films, maar als ze er weer eens eentje af heeft, ga er dan maar goed voor zitten. 

In _We Need to Talk About Kevin_, gebaseerd op het gelijknamige boek van Lionel Shriver, blikt een moeder (Tilda Swinton) terug op de opvoeding van haar zoon, nadat de jongen op een Amerikaanse middelbare school een bloedbad heeft aangericht. Opvolger _You Were Never Really Here_ gaat over een zwijgzame huurmoordenaar (Joaquin Phoenix) die met een huis-tuin-en-keuken-hamer zijn vijanden te lijf gaat en probeert een ontvoerd meisje terug te halen.

Duister is het werk van Ramsay, maar ook grappig en ongrijpbaar. Je ziet de hersens van haar personages kraken, als het lot hen weer eens iets verschrikkelijks voor de voeten gooit. Ze reageren bijna niet, of juist uitbundig. Maar wat ze ook doen, Ramsay oordeelt niet.

In haar nieuwe film _Die My Love_ draait het om de uitspattingen van jonge moeder Grace, die vlak voor de komst van de baby samen met haar vriend Jackson van het wilde New York naar het uitgestrekte Montana is verhuisd. Grace weet er niet te aarden, maar wegkwijnen doet ze ook niet. In plaats daarvan verandert ze door het gebrek aan vrienden, seks en tijd voor zichzelf in een onvoorspelbaar punk-wezen, dat door niemand – laat staan haar partner – op waarde wordt geschat. Ze blaft als een hondje, kruipt door het gras als een roofdier en zet als een feniks, zonder om te kijken, de bossen in vuur en vlam.

_Die My Love_ is gebaseerd op het gelijknamige boek van Ariana Harwicz, bekend om haar radicale stijl. Hoofdrolspeler en producent Jennifer Lawrence was degene die het werk bij Ramsay onder de aandacht bracht. ‘Ze stuurde me het boek via e-mail, met de boodschap dat ze wilde dat ik er een film van zou maken’, vertelt de regisseur, die we met een klein groepje journalisten spreken via Zoom. ‘Ik geloof dat ik niet meteen op haar heb gereageerd. Ik wilde eerst kijken of ik mijn eigen weg in het verhaal kon vinden; het is best een uitdagend en ingewikkeld boek. Toen we elkaar later spraken, herhaalde Jennifer dat ze echt hoopte dat ik het zou doen.’

‘Ik heb toen allerlei dingen bij elkaar gezocht en een visueel _deck_ gemaakt over hoe ik het zou aanpakken. Ik stuurde Jennifer foto’s en ook muziek, en we praatten veel over het proces en de verschillende versies van het script. Ze vertrouwde me enorm, want we hebben best wel wilde dingen gedaan. Ze was echt vastberaden en onverschrokken. Ze was zwanger terwijl we aan het filmen waren en dat maakte het zoveel krachtiger. Ze omarmde alles op een manier die voor sommige mensen echt angstaanjagend zou zijn geweest.’

**Veel critici benoemen de postpartum als belangrijkste thema van Die My Love, waarin moederschap, waanzin en relatieproblemen samen lijken te komen. Wat is voor jou de kern van het verhaal?**

‘Ik denk niet dat het boek alleen over de postpartum gaat. Ik had het gevoel dat het ging over iemand die geïsoleerd raakt, over een huwelijk dat begint te desintegreren – wanneer de seks stopt zodra er een baby is. Ik zie het minder als een film over moederschap, en eerder als een liefdesverhaal waarin waanzin een grote rol speelt. Maar voornamelijk gaat het over dit volstrekt onbeschaamde personage dat zo eerlijk is. Grace is sterk, heel woest en dierlijk. Het niet dat we hebben geprobeerd het personage sympathiek te maken, eigenlijk is het het tegenovergestelde. Je houdt van haar of je haat haar, maar je weet dat ze een bepaalde eerlijkheid bezit.

**Je lijkt als filmmaker geen moreel oordeel te hebben over de personages in je films. Hoe zit dat?**

‘Ik laat de interpretatie graag over aan het publiek. Persoonlijk hou ik ervan dat Grace absurd en irritant is, maar ik doe daar liever geen grote uitspraken over. Ik observeer mijn personages liever op een open en neutrale manier.’ 

>Er is zoveel hoop, en dan valt het op de een of andere manier helemaal in duigen


**In je films werk je al jaren met de moeilijke kanten van de menselijke psyche en het thema van mentale gezondheid. Vaak voelt het alsof we onder jouw begeleiding onder de huid kruipen van een bepaalde personage, en de realiteit vanuit hun blik bekijken. Hoe kijk jij hier zelf naar?** 

‘Ik ben altijd gefascineerd geweest door personages en het binnendringen in hun psyche. Ik wil zo dicht mogelijk bij de menselijke ervaring komen. Ik hou van filmmakers zoals Ingmar Bergman, bij wie ik me altijd heel dicht bij zijn personages voel.’

‘Mentale gezondheid is als thema veel meer geaccepteerd en besproken dan toen ik begon als filmmaker. Maar voor mij is het altijd een explosief iets geweest – iedereen heeft momenten van waanzin, iedereen heeft momenten van twijfel of eenzaamheid. Wat betreft Grace: ik denk dat zij denkt dat alles goed met haar gaat. Ik kan op geen enkele manier spreken over geestelijke gezondheid als professional, maar het interessante hier is dat een sterke krachtige vrouw in de ogen van de maatschappij aan het afbreken is, terwijl ze in haar eigen ogen moedig, waarachtig en eerlijk door het leven gaat. In haar eigen beleving is ze een punkrocker die de wereld in vuur en vlam zet.’

**Ondanks dat je donkere onderwerpen aansnijdt, zit er in je films ook altijd een zeker gevoel voor humor.**

‘Ik hou van galgenhumor, zoals je vaak ziet bij de inwoners van Glasgow [Ramsays geboorteplaats, red.]. Maar het is ook echt dankzij Jennifer Lawrence, zij heeft een geweldige komische timing. Wanneer Grace en Jackson bijvoorbeeld ruzie hebben, heeft dat iets heel intens, maar het is op bepaalde momenten ook grappig. Ik hou ervan als personages driedimensionaal zijn, al weten mensen dan soms niet of ze moeten lachen of niet.’ 

**Op de aftiteling horen we je een cover zingen van Love Will Tear Us Apart van Joy Division. Hoe kwam dat zo?**

‘Ik werkte met George Vjestica van Nick Cave and the Bad Seeds, we hebben wat gejamd en ik zong dit nummer, wat er op een hele andere manier uitkwam dan het origineel. We hebben het als tijdelijke track gebruikt voor het filmfestival van Cannes, omdat we niets anders hadden. Ik vond het zelf niet zo geweldig, maar op het festival leek het alsof mensen het goed vonden, en ik denk uiteindelijk ook dat het wel werkt.’

**Het huis speelt een belangrijke rol voor de ontwikkeling van het verhaal. Hoe wist je dat je de juiste locatie had gekozen?**

‘Er was er een concept van een ruimte die hielp met het verhaal, het idee van een nieuwe plek waar we al onze toekomstige dromen op projecteren, die allemaal geweldig zullen zijn. Er is zoveel hoop, en dan valt het op de een of andere manier helemaal in duigen. We kozen dit specifieke huis omdat het een bos erachter had en vanwege de schuifdeuren, die relevant waren voor het verhaal. Het huis is als het ware een reflectie van Grace’s geest, het voelt alsof zij erin gevangen zit.’

‘Ik wilde snel en makkelijk in de ruimte kunnen bewegen, zodat de acteurs zich makkelijk konden verplaatsen zonder het gevoel te hebben dat ze een marker of zoiets zouden raken. Het gaf hen meer ruimte om te spelen. In bepaalde scènes liet ik de camera wat langer doordraaien. Wanneer een acteur niet zeker weet wat ze moeten doen, gebeurt er soms spontaan iets onbevangens.’ 

**De afgelopen jaren heb je veel gehint naar verschillende projecten waar je mee bezig bent. Waarom koos je ervoor nu met Die My Love aan de slag te gaan, en welke projecten liggen er nog meer in de la?** 

‘Er waren ook andere projecten die ik heel graag wilde doen, maar dit project kwam het snelst van de grond. En als de sterren op één lijn staan, dan gebeurt dat met een reden. We zijn er meteen voor gegaan, en daardoor was er ook een bepaalde energie tijdens het maakproces. Ik hoop dat mijn volgende project _Stone Matches_ wordt, gebaseerd op mijn eigen korte verhaal, of misschien een ander origineel script, _Polaris_, waarvoor ik weer met Joaquin Phoenix wil samenwerken. Maar misschien moet ik nu ook gewoon een boek gaan schrijven.’

‘Ik wil niet dat het maken van een nieuwe film te lang duurt. Ik hou ervan om te werken, ermee bezig te zijn, op de set te staan. Als je te veel vast komt te zitten in het schrijfwerk, wordt dat heel eenzaam. Daarom is het goed om het een beetje af te wisselen.’

Actrice Jennifer Lawrence gaat _all out_ in de wilde en bij vlagen spetterende boekverfilming _Die My Love_, over een jonge moeder die gek wordt van verveling.

Regisseur Lynne Ramsay over Die My Love: ‘Ik hou ervan dat Grace absurd en irritant is’

Ierland is _booming_. Van [_The Banshees of Inisherin_](https://cineville.nl/nl-NL/films/the-banshees-of-inisherin) tot [_Wolfwalkers_](https://cineville.nl/nl-NL/films/wolfwalkers-ov) en van [_Kneecap_](https://cineville.nl/nl-NL/films/kneecap) (de film én de band) tot _[Small Things Like These](https://cineville.nl/nl-NL/films/small-things-like-these)_ – de Ierse cinema bloeit als nooit tevoren en is niet weg te denken van het grote scherm. Daarnaast veroveren acteurs als Paul Mescal, Saoirse Ronan en Barry Keoghan menig kijkershart én de podia van internationale awardshows. 

Genoeg reden dus om enthousiast te worden over het speelfilmdebuut van veelbelovende Ierse filmmaker Brendan Canty, het zachte coming-of-age verhaal _Christy_, over de gelijknamige zeventienjarige die het verprutst heeft bij zijn pleeggezin, en uit nood in huis wordt geplaatst bij zijn vervreemde halfbroer in de Corkse wijk Knocknaheeny, waar ze ooit opgroeiden. 

Terwijl zijn broer angstvallig met de maatschappelijk werker probeert een nieuw thuis voor hem te vinden, voelt de zwijgzame Christy (Danny Powers) zich steeds meer op zijn gemak binnen de lokale gemeenschap. Het ongemak tussen hem en zijn broer neemt toe als Christy weer in contact komt met de meer louche kant van hun familie. Het is de vraag hoe ver zijn broer moet en kan gaan om Christy te helpen zijn leven op orde te krijgen. 

Regisseur Canty maakte eerder de videoclip voor Hoziers [Take Me To Church](https://www.youtube.com/watch?v=PVjiKRfKpPI) (2013). Sindsdien maakte hij meer muziekvideo’s en commercials voor onder meer Adidas, die te herkennen zijn aan hun zachte, sfeervolle beelden. In 2016 bracht Candy zijn eerste korte film _For You_ uit, met een hoofdrol voor Barry Keoghan voordat hij als filmster doorbrak bij het internationale publiek. In 2019 volgde hij met de korte film _Christy_, waarop de gelijknamige speelfilm gebaseerd is. Geschreven samen met zijn jeugdvriend Alan O’Gorman, situeerden ze het verhaal in Cork, waar ze beiden opgroeiden. Daar kwamen ze in aanraking met de Kabin Studio, een lokaal muziekcentrum gevestigd in een omgebouwde metalen container in Knocknaheeny, aan de noordkant van de stad. Met een levendige gemeenschap vol creatieve jongeren en een focus op hiphop, besloten ze samen verder met hen te werken voor de speelfilm. Canty: ‘De plek en iedereen daar heeft een magische energie, waardoor we meer wilden doen met de wereld die we daar gevonden hadden.’



We spreken Canty tijdens het Leiden International Film Festival, in de beroemde Leidse Zijlpoort. Vanaf het begin van het gesprek benadrukt Canty hoezeer de film niet alleen ‘zijn’ film is, maar dat deze gemaakt is met en voor de gemeenschap van de Kabin Studio. Met een glimlach op zijn gezicht vertelt hij hoe alles rondom de film organisch gebeurde. ‘Nadat ik de korte film had afgemaakt, ging ik muziekvideo’s voor hen maken. Ik werd onderdeel van de gemeenschap, waardoor ik ook steeds meer mensen uit de Ierse hiphopscene ontmoette. Daardoor kwam ik ook op het idee om nog meer rappers te casten. Het was ook niet meer dan logisch om met hen samen te werken voor de soundtrack, zodat het geheel meer samenhang zou krijgen, en zodat de mensen zich meer betrokken zouden voelen.’

**Hoe hebben de jongeren van de Kabin Studio invloed gehad op de toon van de film?**

'De film was waarschijnlijk iets serieuzer geweest als we deze kids nooit hadden ontmoet. Ik weet niet veel van rap, maar ik was heel nieuwsgierig naar hoe deze jongeren zo veelzijdig en zelfverzekerd zijn. Het zijn vrolijke, evenwichtige, creatieve en getalenteerde mensen.’

**Veel personages — met name de mannen — lijken niet over hun gevoelens te kunnen of willen praten in de film, iets wat we veel terug zien in de samenleving. Wat voor rol speelt rap en hiphop in het bespreekbaar maken van moeilijke gevoelens?**

‘Gary McGarthy [eigenaar de Kabin Studio, red.] stelt dat als jongeren moeilijke dingen meemaken en ze daar niet over willen praten, ze zullen zeggen dat je ‘moet oprotten’ als je hen bijvoorbeeld vraagt om erover te vertellen of het op te schrijven. Maar als je ze laat rappen is het iets anders, dan wordt het iets cools. Het is moeilijk om te praten over dingen die je hebt meegemaakt als er een stilte is. Maar als je er een beat onder zet, voelt het alsof die leegte verdwijnt. Hiphop maakt het mogelijk voor mensen om hun echte verhaal te vertellen en dat kan heel helend zijn. En als je dan bijvoorbeeld kijkt naar de Ierse rapgroep Kneecap, is het alsof de Ierse taal nieuw leven is ingeblazen. Het is gestoord hoe een Ierse rapgroep voor enorme menigten optreedt en iedereen, zelfs Donald Trump, kwaad maakt.’





**Christy blijkt een talent te hebben voor het knippen van haar, en de ‘Christy Special’ heeft een bijzondere plek in het verhaal. Waarom kozen jullie de kappersschaar voor hem?** 

‘We wilden een niet te 'grote' baan voor Christy. Het moest iets zijn wat voor hem veel betekenis zou hebben, maar tegelijkertijd niet een al te grote uitdaging zou vormen. Iets wat hij van nature al kon. Daarnaast staat kapperswerk heel centraal in de gemeenschap, zeker in deze gebieden. De kapper kent iedereen, mensen lopen de kapsalon gewoon binnen. De ‘Christy Special’ is daarbij een bijzonder lief en simpel gebaar van de gemeenschap, de naam die ze in het leven roepen voor Christy’s knipbeurt. Met zoiets kleins laten hem in zichzelf geloven.’

**Eén van de belangrijkste elementen van de film is de esthetiek van Cork. Waarom koos je specifiek deze regio voor het verhaal van Christy?**

'Cork is mijn terrein, ik wist waar ik heen moest om te filmen. Ik groeide er op en leerde er films maken. Vroeger maakte ik muziekvideo’s voor weinig of geen geld, en liep ik altijd met mijn camera rond om locaties te scouten in de buurt. Het gebied waar Christy zich afspeelt ligt aan de noordkant van Cork, op een soort heuvel boven de stad. Het zijn veel open ruimtes, wat nogal ongebruikelijk is voor een arbeiderswijk, die normaal gesproken meer op betonnen jungles lijkt. Wat ook tof is aan dit gebied, is dat ze op het moment veel huizen slopen en nieuwe huizen aan het bouwen zijn. Er zijn dus veel dichtgetimmerde panden, en er groeien veel wilde bloemen uit het beton, wat op zichzelf al een metafoor is. Omdat er zo veel natuur te vinden is temidden van dit alles, geeft het een heel mooi filmisch beeld.’ 

‘Eén van de geweldige dingen aan Cork – vergelijkbaar met Nederland – is dat het een kleine plek is, waar het heel makkelijk is om je te bewegen tussen verschillende soorten landschappen. Met een half uur ben je in de bergen, en binnen twintig minuten op het strand.’

**We zien steeds meer verhalen over de pleegzorg in Ierland op het grote scherm, waaronder _The Quiet Girl_ en _Small Things Like These_, over de beruchte Magdalena-kloosters. Hoe past jouw film in deze trend?**

‘De film is niet bedoeld als een groot of politiek statement over de pleegzorg. We wilden gewoon laten zien hoe het echt is, zodat je een eigen mening kan vormen. Alan [de schrijver, red.] heeft een moeder die maatschappelijk werker is, en werkte op een school waar hij met veel pleegkinderen in aanraking kwam. Hij had veel verhalen gehoord en daarom wilde hij er een film over maken. Toen we de groep van de Kabin Studio ontmoetten, kwam ik erachter dat sommige van hen ook in de pleegzorg hadden gezeten. Het werd me heel duidelijk dat deze kids nog nooit een film hadden gezien waarin ze zich echt vertegenwoordigd voelden, en we wilden die film voor hen maken. Daarom was het ongelofelijk belangrijk dat we alles precies goed kregen, van de toon tot de manier waarop de maatschappelijk werker praat.’

**De afgelopen jaren zien we een flinke opmars in de populariteit van Ierse verhalen, zowel in film als literatuur. Hoe kijk je naar de bredere Ierse cultural boom?** 

‘Ierland is altijd een land van verhalenvertellers geweest. De regering heeft echt haar best gedaan om Ierland te promoten als een land met geweldige kunst, maar ze gaf niet zoveel terug aan de makers. De laatste tijd waren er heel veel geluiden, net zoals in andere landen, dat er meer geld naar de culturele sector moest. En nu zitten er een aantal mensen in de regering die echt veel goeds hebben gedaan, met superprogressieve regelingen voor kunstenaars. Daardoor zie je meer resultaat. Eerlijk gezegd is Ierland op dit moment de beste plek op aarde om een filmmaker te zijn.’  

Regisseur Brendan Canty over Christy: ‘Ierland is op dit moment de beste plek op aarde om filmmaker te zijn’

Als een moeder en grootmoeder het dagboek van hun 17-jarige (klein)dochter in handen krijgen en het in één adem uitlezen, rijst bij hen de vraag: wat lezen we? Is het feit of fantasie? En is het een alarmsignaal of doodnormaal? Deze ontdekking vormt de basis van Dag Johan Haugeruds _Drømmer_, over tienermeisje Johanne (Ella Øverbye) die haar eerste liefde ervaart en al die intense gevoelens laat neerstorten op papier. Ze is fantastisch met woorden, en via voice-overs krijg je toegang tot haar belevingswereld.

Johanne's eerste _crush_ is echter een stuk ouder dan zij, namelijk haar lerares Noors en Frans – Johanna (met een a). Johanne beschrijft haar gevoelens, die variëren van volhardende liefde tot bittere jaloezie. Het leeftijdsverschil ziet Johanne niet, alleen de liefde van haar leven. Ze vertelt over haar bezoeken aan het met fonkelende lichtjes en gebreide dekens versierde appartement van Johanna, en hoe langer je luistert, hoe dieper de twee vrouwen verstrikt raken in elkaar. Soms twijfel je, net als Johanne, zijn deze gevoelens eenzijdig of wederzijds?

Wat Johanne voelt – die allereerste, pure liefde – is nauwelijks in woorden te vatten, maar toch lukt het haar. Als moeder Kristin en grootmoeder Karin haar verhaal lezen, reageren ze verschillend. Moeder Kristin wil ingrijpen, want is wat Johanne heeft meegemaakt niet ongepast en grensoverschrijdend?  Grootmoeder Karin ziet het juist als iets prachtigs: een gedetailleerd verslag van de eerste keer vlinders in je buik. Ze vindt dat het verhaal moet worden uitgegeven: anderen moeten dit lezen. En zo wordt _Drømmer_ een alledaags liefdesverhaal door de ogen van drie verschillende generaties vrouwen.

De Noorse regisseur Dag Johan Haugerud verstaat als 60-jarige verrassend genoeg de kunst om de prille kalverliefde van een tienermeisje te portretteren op z’n allerzachtst. Hoe is het hem dat gelukt? En hoe is het voor een piepjonge actrice om zo’n intieme rol te spelen?

Op het New Horizons Film Festival in Polen, een paar maanden nadat _Drømmer_ de Gouden Beer op de Berlinale won, spreken we actrice Ella Øverbye over haar samenwerking met Haugerud, haar ervaringen op de set en de versmelting die ze meemaakte met personage Johanne. 

Vlak voordat het interview begint, zit Øverbye – geheel in lijn met de vibes van _Drømmer_ – nog te breien. ‘Ik brei al sinds 2019 omdat ik erg rusteloos ben met mijn vingers, en het helpt me om te concentreren. Bij de eerste scriptlezing hadden ik en de actrices die mijn moeder en grootmoeder spelen, ons breiwerk mee. Het was puur toeval. Maar omdat we allemaal breien, werd het meegenomen in de film.’

**Hoe is dit allemaal voor jou begonnen?**

‘Ik ken Dag Johan Haugerud al sinds mijn debuut op twaalfjarige leeftijd in zijn film _Barn_. Hij was de allereerste regisseur met wie ik werkte en sindsdien zijn we heel close. Dag Johan hecht veel waarde aan een nauwe band met zijn acteurs en werkt graag met bekende gezichten. We hielden contact en spraken regelmatig af voor een kop koffie, omdat hij altijd oprecht geïnteresseerd was in mijn leven.’

‘Toen ik zestien was, werd ik uitgenodigd voor een auditie zonder dat ik wist om welk project het ging. Na de derde ronde werd onthuld dat het een nieuw project van Dag Johan was. Ik voelde mijn hart in mijn keel kloppen. Ik kreeg er stress van, want ik wilde de rol zo graag. Normaal probeer ik afstand te bewaren tijdens audities om teleurstelling te voorkomen, maar toen ik wist dat hij zou regisseren, was deze rol het enige dat telde.’

**En wanneer kreeg je de rol?**

‘In mijn laatste jaar van de middelbare school, op mijn zeventiende. Ik wist dat de film zou gaan over een meisje dat verliefd wordt. Dag Johan stelde me vooraf de vraag: ben je ooit écht verliefd geweest? Ik wist dus welke emotionele diepgang de film zou krijgen.

‘Toen ik het script ontving, bracht ik de hele dag door met het steeds opnieuw lezen van pagina’s en zinnen. Het voelde aan als een boek; er zat zóveel literatuur in. De voice-over vertelt een eigen verhaal: je zit in het hoofd van Johanne, maar tegelijkertijd kijk je van buitenaf. Ik moest vaak huilen tijdens het lezen, omdat ik nauwelijks kon bevatten hoe Dag Johan de emotionele leefwereld van een 17-jarig tienermeisje zo diepgaand en precies wist te  doorgronden.’

**Heb je het ‘m dat ooit gevraagd? Hoe hij het zo goed wist te vertellen?**

‘Absoluut. Ik vond het vreemd dat hij dit verhaal helemaal zelf had geschreven, aangezien hij geen kinderen heeft en niet veel met tieners omgaat. Toen ik ernaar vroeg, gaf hij me een vrij bot antwoord – waar ik zelf wel van houd. Hij zei dat hij gewoon een verhaal schreef over zijn eigen eerste liefde. Verliefd worden is een universele ervaring. Hij zei: 'Ik denk niet dat mijn ervaring met verliefd worden veel verschilt van die van jou'. Dag Johan nam dus zijn eigen eerste liefde als uitgangspunt en maakte daar een eigentijds liefdesverhaal van.’


**De film gaat over hoe drie generaties vrouwen reageren op een liefdesverhaal. En ik was eigenlijk benieuwd hoe het dan voelde voor jou, dat zo’n vrouwgericht verhaal wordt geregisseerd door een man?**

‘Het gekke is dat ik daar tijdens het filmen totaal niet bij stilstond. Dag Johan ziet mensen als mensen. Hij ziet mij niet als 'vrouw' of iets dergelijks. Ik beschouwde dit ook niet als een puur 'vrouwengebaseerde' film, totdat ik in Berlijn bij de wereldpremière was. Een journalist stelde daar een vraag over, over een man die een 'vrouwenverhaal' regisseerde. Toen dacht ik pas: oh ja, dat is waar. We hebben inderdaad maar één of twee mannelijke rollen, en die zijn amper vijf minuten in beeld.’

‘Ik denk dat Dag Johans aanpak zo ongecompliceerd is omdat hij er zelf niet te veel over nadenkt. Hij zegt altijd dat hij _Drømmer_ wilde maken met de mensen die op dat moment in zijn buurt waren. En dat was toevallig dit groepje vrouwen.’

**Vaak kan je bij films over vrouwen van mannelijke regisseurs toch een klein beetje merken dat het door de ogen van de man wordt verteld. Maar hier voelde dat helemaal niet zo. Alles voelde goed op z’n plek, van een jongere generatie die op een bepaalde manier reageert tot oprechte emoties en handelingen.**

‘Dat komt doordat Dag Johan heel vaak vroeg of iets geloofwaardig was. Mijn personage en ik zijn heel verschillend, en ik had tijdens het lezen van het script ook niet het gevoel dat ik op basis van mijn eigen persoonlijkheid was gecast. Maar we zijn natuurlijk wel leeftijdsgenoten en komen uit dezelfde generatie.’

‘Als ik aangaf dat een tienermeisje niet op een bepaalde manier zou reageren, dan werd daar ook direct door hem naar gekeken en werd het script aangepast. Ik denk ook dat Dag Johan een enorme culturele en emotionele intelligentie heeft. ’

**En hoe is ie als regisseur?**

‘Hij geeft veel vrijheid, maar tegelijkertijd ook weer niet. Tijdens de scriptfase discussiëren en praten we heel veel. Hij staat dan open voor suggesties over wat natuurlijk aanvoelt. Maar zodra we op de set staan en het filmen begint, is het script heilig. We zeggen de exacte woorden die op papier staan. Improviseren mag absoluut niet. We oefenen ook nauwelijks – we hebben samen het scenario doorgenomen, maar scènes worden nooit gerepeteerd. De woorden in het script vertegenwoordigen alles wat we moeten voelen.’

‘Dag Johan is geen strenge regisseur, maar wel een perfectionist. Hoewel iedere minuut op een filmset veel geld kost, heeft Dag Johan het vermogen om het te laten lijken alsof we alle tijd van de wereld hebben. Op de set is het altijd kalm. We stoppen niet totdat we allemaal voelen dat het perfect is. Zijn perfectionisme kost veel tijd en vergt veel takes, maar het is altijd heel comfortabel, nooit gehaast of gestrest. Hij is zo _down to earth_ en ik heb nooit het gevoel dat hij op me neerkijkt.’



**Dat kan je ook wel echt goed zien in de film, dat er een grote kalmte en knussigheid heerst. Iedereen zit er goed in en het voelt allemaal _comfy_.**

‘De kalmte op de set was cruciaal, want ik had de ruimte om fouten te maken, of soms even niet mijn beste beentje voor te zetten. Dat kon gewoon. Ik herinner me een scène waarin de oma van Johanne, gespeeld door Anne Marit Jacobsen, haar een sjaal geeft. Ik was op dat moment heel ziek en had een zware griep. Ik besloot toch naar de set te gaan, hoe belabberd ik me ook voelde. Als beginnende actrice heb ik soms het gevoel dat ik me niet zomaar ziek kan melden. Maar ik was daar ziek op de set en Dag Johan heeft het gewoon gebruikt. Je kunt mijn griep zelfs terugzien in de scène, maar hij maakte er iets van. Hij liet het werken.’

**Hoe was het voor jou om Johanne te spelen? Ben je op een gegeven moment echt in het personage opgegaan, of is het meer van: het is maar een klus?**

‘Ik voel beide. Er was enerzijds een duidelijke afstand: ik kon naar huis gaan zonder Johanne mee te nemen. Maar anderzijds voelde ik me tijdens het filmen enorm ondergedompeld. Het script en de opnames waren voor mij echt een emotionele reis.’

>Kort na het filmen van _Drømmer_ ben ik heel, heel verliefd geworden op iemand

‘Op een gegeven moment had ik de hele voice-over uit mijn hoofd geleerd, waardoor ik sommige zinnen als mijn eigen gedachten begon te ervaren. In die tijd combineerde ik de filmdagen nog met school – drie draaidagen naast twee schooldagen. Ik herinner me dat ik op school zat en mijn eigen voice-over in mijn hoofd hoorde zweven. Op dat moment werd Johanne's leven ineens mijn leven. Ik ging deels in haar op, maar ik bleef wel altijd Ella.’

**De film portretteert de liefdesverhouding tussen student en leraar opvallend zacht en subtiel, ondanks de complexe en potentieel illegale aspecten. Hoe heb jij, terwijl je Johanne speelde, deze gevoeligheid ervaren?**

‘Het is natuurlijk belangrijk om te benoemen dat dit een verhouding is tussen een jong tienermeisje en haar oudere lerares – en dat het leeftijdsverschil groot en illegaal is. Maar gek genoeg dacht ik daar tijdens het filmen totaal niet aan.'

‘Ik denk dat dit komt doordat we de ervaring door de ogen van Johanne zien. We volgen haar perspectief vanaf het eerste moment dat ze verliefd wordt op haar docent. Zo was het ook op de set: ik deed mijn werk volledig vanuit haar standpunt. En voor haar is het niet problematisch. Het werd door ons nooit ingewikkeld gemaakt, terwijl het op papier absoluut ingewikkeld had kunnen zijn.’

**Hoe was het voor jou om iemand te spelen die voor het eerst verliefd wordt?**

‘We hebben die scènes heel erg benaderd vanuit het universele gevoel: we deelden onze eigen, persoonlijke ervaringen met verliefd-zijn. Zo hebben we die momenten vormgegeven.’

**Dus als ik het goed begrijp, heb je een gesprek gehad met Dag Johan Haugerud over verliefd worden?**

‘Ja, ik heb mijn eigen gevoelens en ervaringen gebruikt tijdens het filmen, tijdens het 'zijn' van Johanne. De intensiteit en gevoeligheid komen voort uit mijn eigen ideeën over hoe het voelt om een crush op iemand te hebben. Het is echter niet zo dat de film gebaseerd is op mijn eigen verliefdheid; ik was nog nooit zo verliefd geweest als Johanne in dit verhaal.’

>Johanne zet geen vraagtekens bij alle ingewikkelde dingen waar wij tegenwoordig zoveel nadruk op leggen

‘Kort na het filmen van _Drømmer_ ben ik wel heel, heel verliefd geworden op iemand. Op dat moment werden al mijn gedachten bevestigd – of eigenlijk die van Johanne. Het was alsof ik mijn personage herbeleefde, want al die 'domme' dingen die zij in de film deed, werden ineens mijn realiteit.’

**Wat grappig eigenlijk, want meestal is het juist andersom.**

‘Uiteraard heb ik al wel grote crushes gehad, maar na het filmen ontmoette ik de persoon die nu mijn vriend is. Ik betrapte mezelf toen op 'rare' dingen; gedrag waar ik nu op terugkijk en denk: wow, dit is precies hoe Johanne zich gedroeg tijdens haar eerste verliefdheid. Die ervaring bevestigde achteraf mijn diepe bewondering voor Johanne.’

**In de film wordt Johanne’s persoonlijke liefdesverhaal in zekere zin openbaar gemaakt, hoe kijk je daar tegenaan?**

‘De film gaat niet alleen over de eerste keer verliefd worden, maar ook over de behoefte om een intense ervaring om te zetten in iets tastbaars. Iets waardoor je het nooit meer vergeet. Ik ben me door de film ook bewuster geworden van het belang van documenteren. Schrijf die ervaringen op, of vertel ze aan anderen. Alleen zo kan het misschien wel voor altijd voortbestaan.’

**Verliefd worden, geheimen delen, breien. Wat vind jij uiteindelijk het mooist aan Drømmer?**

‘Het mooiste aan _Drømmer_ is hoe we Johanne en haar eerste ervaring met liefde – haar verlangens en dromen – volgen. Ze zet geen vraagtekens bij alle ingewikkelde dingen waar wij tegenwoordig zoveel nadruk op leggen. Ze wordt bijvoorbeeld verliefd zonder dat ze zichzelf meteen een queer-label opplakt. Ze denkt niet: oh mijn god, ben ik nu een lesbienne? Dit soort momenten zijn cruciaal voor mij, voor Dag Johan en voor de anderen.’

‘Uiteindelijk gaat het heel erg over empathie. Deze film viert de liefde, puur om wat het is. Ja, de liefde is soms moeilijk, soms makkelijk – maar wel altijd prachtig.’





Met _Drømmer_ duikt de 60-jarige filmmaker Dag Johan Haugerud vol overtuiging in het hoofd van een tienermeisje dat haar eerste overdonderende de liefde ervaart. Aan actrice Ella Øverbye vragen we hoe hij dat – samen met haar – voor elkaar heeft gekregen.

Actrice Ella Øverbye over haar rol als obsessief verliefde tiener in Drømmer: 'Ik zat op school en hoorde de voice-over nog door mijn hoofd zweven'

Het klinkt een beetje als een flauwe grap en het klinkt een beetje als _Billy Elliot_: een jonge herder stuit met schapen en al op een nachtelijk rave in het bos en wil daarna niets liever dan zelf dj worden – tot groot ongenoegen van zijn conservatie vader. Maar zo vergezocht is het allemaal niet in komisch drama _DJ Ahmet_, het debuut van schrijver en regisseur Georgi M. Unkovski. ‘Er vinden veel van dit soort raves plaats hier in de bossen, buiten de steden. Het lijkt verzonnen, maar het is echt iets wat je zomaar tegen kan komen’, vertelt Unkovski, die met _hier_ doelt op de Noord-Macedonische regio waar hij opgroeide.

Unkovski studeerde film in New York en Praag, maar keerde terug naar zijn moederland om in Skopje aan de slag te gaan als directeur van een Macedonisch productiebedrijf. In 2019 draaide hij bij hem in de buurt _Sticker_, een korte film over bureaucratie op een school. _Sticker_ werd geselecteerd voor Sundance en won meer dan 50 prijzen op festivals over de hele wereld. 

Ook voor zijn speelfilmdebuut _DJ Ahmet_ zocht Unkovski het dichtbij huis. Ahmet, de jonge herder die graag dj wil worden, komt uit een klein dorp uit Noord-Macedonië en is onderdeel van de Yörük – een nomadisch Turks volk met z’n eigen tradities en gebruiken. Ahmet wordt verliefd op een meisje dat al vergeven is en botst met zijn strenge vader over zijn plichten en toekomst als herderszoon.

**Je komt uit de regio waar de Yörük wonen, maar niet uit het dorp waar de film zich afspeelt. Hoe ben je in contact gekomen met de dorpelingen?**

‘Ook al was het dorp dichtbij, het voelde ver weg. Ik wilde niet zozeer een film over de Yörük maken, maar ze laten zien alsof we ze al kennen. Arif, de jongen die Ahmet speelt, komt uit het dorp waar we hebben gefilmd. Hij was de sleutel tot authenticiteit.’

**Hoe is **DJ Ahmets** setlist ontstaan? Had je een playlist in gedachten tijdens het schrijven?**

‘Al voordat ik begon met schrijven was ik geobsedeerd door traditionele techno en elektronische muziek. Dat is waar de eerste ideeën voor de film vandaan kwamen. Ik wilde in ieder geval niet dat de soundtrack zou klinken als doorsnee Balkan. Het moest een moderne film worden. Ik heb naar zóveel muziek geluisterd tijdens het schrijven. Het was nog knap lastig om een samenhangende sound te creëren. De score had meer traditionele elementen, maar het moest ook passen bij de hiphop en electro die in de film zit. Er zitten Westerse, Afrikaanse en Balkan elementen in; het was vallen en opstaan, kijken wat werkt en wat niet.’

**Heb je de playlist nog die je hebt gebruikt tijdens het schrijven?**

‘Ja! Er staan meer dan 400 nummers op. Ik zat er heel diep in, misschien meer dan goed was. Muziek is een drijfveer voor me. Of ik nou films maak of niet, het staat altijd centraal in de dingen die ik doe.’

‘Ook als we er de woorden niet voor kunnen vinden, hebben we de behoefte om onze emoties te delen. Muziek is een van de middelen waarmee dat kan. De kern van de relatie tussen Ahmet en Aya is een wederzijds begrip. Er is niets krachtiger dan dat.’



>Voor mij voelt het passend dat iemand van die leeftijd vreemde, out-of-context dingen meemaakt

**Het idee van een herder die een rave binnenwandelt voelt bijna als een flauwe grap, tot je het ziet. Hoe was het om de rave – inclusief figuranten en loslopende schapen – te filmen?**

‘Het was mid-december, het begon echt koud te worden en we moesten een soort zomerfeest faken met 200 figuranten en schapen. Uiteindelijk hebben we iets moois gekregen, maar het liep heel anders dan gepland. We hadden het niet helemaal onder controle. Het koste vooral heel veel tijd en we waren erg druk met achter schapen aan zitten. Het storyboard hebben we na een uur weggegooid.’

‘Schapen zijn ontzettend koppige beesten. We hadden herders op de set die probeerden ze in beweging te krijgen, maar zodra ze het feest in de verte zagen bleven ze stilstaan. We hebben 14 uur gedraaid in twee dagen, en uiteindelijk hadden we maar 20 of 30 seconden aan beeldmateriaal. Wat je ziet in de film is het enige bruikbare beeld. Ik denk dat ik voorlopig niet meer ga werken met schapen.’

**Het heeft bijna iets magisch.**

‘Daar spelen we op verschillende manieren mee in de film. Soms weet je niet of je naar Ahmets fantasie kijkt, of dat het echt gebeurt. Voor mij voelt het passend dat iemand van die leeftijd zulke vreemde, out-of-context dingen meemaakt.’

**De film gaat over raven in het bos, maar ook over traditionele dans en schapenhoeders. Vond je het belangrijk om die balans tussen generaties en tradities te bewaken?**

‘De film is heel persoonlijk. Ik ben niet opgegroeid in dit dorp, maar ik denk dat er universele momenten in onze levens bestaan, zeker als je jong bent, waarop je je een outsider voelt. Waarop het voelt alsof je familie en de hele wereld tegen je is. Je zoekt naar een balans tussen je verantwoordelijkheden, de verwachtingen die anderen van je hebben, en je eigen vrijheid. Ik heb geprobeerd geen kant te kiezen tussen traditie en moderniteit, of tussen de generaties. Ik denk niet dat jonge mensen wel gelijk hebben en ouderen niet. Er is vaak een gebrek aan communicatie en begrip. Voor mij ging de film over het zoeken naar een compromis, een manier waarop we samen kunnen werken en een plek kunnen vinden in de samenleving.’

>Roze is een van de favoriete kleuren van de Yörük. De kleur staat voor een bepaalde levensvreugde

**Tijdens het kijken moest ik zelf steeds aan Footloose denken, door dit dorpje vol mensen die bijna bang zijn voor de kracht van muziek. Had je zelf bepaalde inspiratiebronnen in gedachten?**

‘Absoluut! Films uit het verleden waar ik van houd. _Billy Elliot_ is er zeker één, en _Little Miss Sunshine_. Die zijn denk ik het meest van invloed geweest. En _Tobacco Girl_, een fantastische korte documentaire die zo’n 20 jaar geleden in in Europese dorpen is gedraaid. Die raad ik aan iedereen aan. Over het algemeen houd ik van personages die in moeilijke situaties zitten, die moeten dealen met dingen die buiten hun comfortzone liggen.’

**Hoe was het om voor je eerste speelfilm te werken met zoveel jonge acteurs?**

‘We hebben tweeduizend kids gezien voordat we op dit drietal uitkwamen. Ze waren fantastisch. Het zijn kinderen die zijn opgegroeid in het dorp. Ze zijn vanaf een hele jonge leeftijd gewend te werken. Ze waren de sterren van de show. Ze waren elke dag helemaal blij. Soms kon ik daar zelf kracht uithalen. Als het op een dag zwaar werd om met alle druk om te gaan, keek ik hun kant op en wist ik dat ik goed zat. Ze hebben nooit geklaagd. Agush [die het kleine broertje Nahim speelt, red.] zat elke ochtend als eerste in de make-upstoel.’ 

**Vond je het belangrijk om met lokaal talent te werken?**

‘Dat niet alleen. Het is een film in het Turks, en ik wilde dat het zou werken voor een Turks publiek. Het moest authentiek voelen – echt. We hebben veel tijd besteed aan de dialecten die in de film worden gesproken, er zitten allerlei verschillende vormen van Turks in de film. Die authenticiteit was de enige manier waarop we het konden doen. Anders zou het fake voelen. Het publiek prikt daar zo doorheen.’

**Het roze schaap steelt de show in DJ Ahmet. Waarom is ze neonroze, en niet brat-groen of lichtblauw?**

‘De bijnaam van het schaap was Barbie. Er zijn een paar redenen dat ze roze is. Roze is een van de favoriete kleuren van de Yörük. De kleur staat voor een bepaalde levensvreugde die kids hebben. En daarnaast vond ik dat het Zwarte Schaap wel een rebrand kon gebruiken. Ik wilde dat het kleurrijk zou zijn, dat de film je met een goed gevoel zou achterlaten.’

Met schrijver-regisseur Georgi M. Unkovski praten we over zijn zoektocht naar authenticiteit, zijn struggles met de soundtrack en hoe het is om een film te maken met schapen.

Georgi M. Unkovski over DJ Ahmet: ‘Ik heb tijdens het schrijven naar zóveel muziek geluisterd’

**Orwell 2+2=5**
Op het eerste oog is dit een documentaire over het oeuvre van schrijver George Orwell en de vele verfilmingen ervan. _1984_ en _Animal Farm_ zijn nog steeds terug te vinden op de leeslijst en maakten van Orwell één van de bekendste fictie-schrijvers. Of althans, fictie? Hoe dieper filmmaker Raoul Peck in Orwells teksten duikt, hoe duidelijker de overeenkomsten met de hedendaagse staat van de wereld worden. Oorlog, fascisme, klimaatdestructie, het economisch systeem en onderdrukking, precies zoals Orwell het heeft omschreven. De bekendheid van zijn _cautionairy tales_ ten spijt: _Orwell 2+2=5_ is een essayistische film over het gelijk dat Orwell nooit heeft willen krijgen. (Maan)

**Eternity**
In het hiernamaals komen zielen terecht in een alledaags hotel waar ze één week de tijd krijgen om een paradijs voor de eeuwigheid te kiezen. Als de bejaarde Larry stikt in een pretzel, belandt een jongere en gelukkigere versie van ‘m (Miles Teller) in dit tussenhotel, waar hij keuzestress krijgt en ervoor kiest om superromantisch op zijn grote liefde Joan (Elizabeth Olsen) te wachten, zodat ze samen een wereld – Museum World? Wine World? Beach World? – kunnen uitkiezen. Wat hij niet weet, is dat Joans eerste liefde, Luke (Callum Turner), hetzelfde idee heeft, maar al heel veel langer wacht. Joan staat nu voor een moeilijke keuze: gaat ze voor een eeuwig leven met haar eerste, verloren en te korte liefde? Of met haar tweede, die langer duurde maar ook saaier was? Regisseur David Freyne raakt met _Eternity_ oneindig veel gevoelige snaren en stelt de steengoeie vraag: zit geluk ‘m in één groot moment of juist in honderden kleintjes? (Emin)

**Julian**
Het was liefde op het eerste gezicht voor Fleur en Julian, die elkaar ontmoetten op een evenement over feminisme en gender. Het was zelfs zó’n volhardende liefde dat ze in 2017 een krankzinnig idee krijgen: als gay koppel trouwen in de 22 landen waar dat mag. Om de liefde te vieren, maar ook om een statement te maken. Project 22 gaat het heten. Ze lozen hun appartement, verkopen alles wat ze bezitten en lichten de pers in. Het is een inspirerend verhaal over wilskracht en queer-zijn – tot ceremonie vier, waar het avontuur pijnlijk en abrupt stopt. Wat begint als een activistisch liefdesverhaal, verandert in een liefdevol afscheid. De Vlaamse regisseur Cato Kusters verfilmde het waargebeurde verhaal van Fleur Pierets, die haar relaas deed in het boek _Julian_. Fleur en Julian bleven samen tot op het laatste moment, en maakten het hun missie om hun verhaal onsterfelijk te maken. Verfilming _Julian_ is vrolijk en triest, anders en hetzelfde, en bovenal een universeel portret van pure, intieme liefde. (Emin)

**Left-Handed Girl**
Een alleenstaande moeder verhuist met haar twee dochters terug naar Taipei. Terwijl mama Shu-Fen zich drie slagen in de rondte werkt in haar eetstandje op de nachtmarkt, betaalt ze zich blauw aan de schulden van haar ex. Ondertussen heeft tienerdochter I-Ann veel last van haar baas die ook even haar fling is, en hoort de 5-jarige I-Jing van haar grootvader dat ze niets met haar linkerhand mag doen, omdat die ‘door de duivel bezeten’ zou zijn. Volledig opgenomen met iPhones, baseerde debuterend regisseur Shih-Ching Tsou haar script op haar eigen ervaringen, en die van vrienden en familie. Haar jarenlange samenwerking met Sean Baker — ze produceerde onder andere zijn films _Tangerine_ en _The Florida Project_ — is niet alleen terug te vinden in de keuze voor telefooncamera’s. Baker schreef ook mee aan het scenario, produceerde de film én liet zijn signatuur achter in de montage. Het resultaat is een levendig slice-of-life familiedrama, waar het jongste gezinslid (Nina Ye) met haar linkshandige strubbelingen zonder twijfel de spotlight steelt. (Tessa)

**The Love That Remains**
Wat is het toch mooi op IJsland. Je kan er heerlijk lekker wandelen, paddenstoelen en bessen plukken of rondhobbelen in je terreinwagen. Voor Anna (Saga Garðarsdóttir) lijkt het perfecte plaatje compleet: ze is kunstenaar, woont in een licht huis met een tuin vol kippen, heeft een dochter, twee zoons (een tweeling) en een hond die Panda heet omdat ie er een beetje uitziet als een panda. Aan geluk geen gebrek in familieportret _The Love That Remains_, maar hier en daar schemert ook de teleurstelling door. Over kunstwerken die niet verkocht raken, haantjes die zich blijven opdringen en kinderen die hun onschuld verliezen. Echt een verhaal heeft _The Love That Remains_ niet, maar subtiele existentiële vibes des te meer. (Jesse)

Keuzes maken in het hiernamaals, twee vrouwen die 22 keer willen trouwen, gebroken gezinnen op IJsland en in Taipei: dit zijn de goeie films van december

**Pavements**
Als we documentaire _Pavements_ moeten geloven, was Pavement de beste en invloedrijkste Amerikaanse indie-band van de jaren 90. Wat we ook moeten geloven is dat er recent sprake was van een kleine Pavement-revival: er werd gelijktijdig gewerkt aan een off-Broadway musical (‘Slanted! Enchanted! A Pavement Musical!’), een uitgebreide expo met verzamelstukken en een klassieke biopic à la Bohemian Rhapsody, met hoofdrollen voor jonge sterren als Joe Keery, Fred Hechinger en Natt Wolff. Op zoek naar het verhaal van Pavement, drukt filmmaker Alex Ross Perry zijn stempel als verslaggever, aanstichter, grappenmaker én oprechte fan. De muziek is misschien niet voor iedereen, maar meta-docu Pavements is als film even ongrijpbaar en fascinerend als de band waar het hier allemaal om draait. (JH)

**Christy**
Drie weken voor zijn achttiende verjaardag wordt Christy uit zijn pleeggezin gezet. Hij moet terug naar arbeiderswijk Knocknaheeny in Cork, waar hij onderdak krijgt bij zijn vervreemde broer Shane en diens jonge gezin. Shane ziet het als een tijdelijke situatie, maar Christy begint zich steeds meer thuis te voelen binnen de hechte gemeenschap in de wijk. Als Christy weer in contact komt met zijn louche neef, groeit het ongemak tussen de broers. Tussen de pastelkleurige huizen, glooiende heuvels en het zachte licht van Cork, vertellen regisseur Brendan Canty en schrijver Alan O'Gorman een kalm coming-of-age verhaal dat draait om de stille moed van Christy om opnieuw te beginnen, de kracht van broederschap en het lieve karakter dat achter een verharde façade schuil kan gaan. (TdV)

**Nouvelle vague**
Met _Nouvelle vague_ brengt Richard Linklater (_Dazed and Confused, Boyhood_) een liefdesbrief aan de experimentele Franse New Wave. In korrelig zwart-wit reconstrueert hij de verfilming van Jean-Luc Godards _[À bout de souffle](https://cineville.nl/nl-NL/films/a-bout-de-souffle)_, één van de boegbeelden van de beweging. Eerst moet Godard (Guillaume Marbeck) zijn film nog van de grond zien te krijgen, en reist hij van Parijs naar Cannes om grootse filmfiguren erover te vertellen en te overtuigen. Agnès Varda, François Truffaut, Éric Rohmer: allemaal hebben ze wel iets te zeggen over zijn filmidee. Godard zelf is een pittige tante. Onuitstaanbaar zelfs – maar dat helpt als je een baanbrekende film wil maken. Hij verzint de regels en buigt ze om. Zoals Godard iedereen van zijn visie wist te overtuigen, zeggen wij: deze filmgeschiedenis is het (her)ontdekken zó waard. (EK)

**On vous croit**
Een gestreste moeder, twee kids met tegenzin, een sociaal werker, twee advocaten, een vader overtuigd van zijn eigen onschuld en een rechter. Rechtbankdrama _On vous croit_ heeft maar een paar personages en 78 minuten nodig om een heel systeem aan de kaak te stellen. Moeder Alice is opgetrommeld nadat haar kinderen 2 jaar geen contact met hun vader hebben gehad (of gewild). Alice weet donders goed waarom. Wat ze óók weet, is dat elk verkeerd woord in het TL-verlichte kantoortje haar haar kinderen kan kosten. En dus zit jij samen met haar op het puntje van de stoel. Is Alice de perfecte moeder en een welwillende co-ouder? Zou ze niet wat beter kunnen meewerken? Schiet ze niet wat snel uit haar slof? Regisseurs Arnaud Dufeys en Charlotte Devillers (die eerder als verpleegkundige werkte met slachtoffers van seksueel geweld) geven met de titel van hun film – Frans voor ‘we geloven je’ – eigenlijk al weg wie hier gelijk zou moeten krijgen. De echte vraag is of de rechter dat ook zo ziet. (JB)

**Splitsville**
Twee koppels, een relatiebreuk en een open huwelijk. In screwball‑komedie _Splitsville_ mag een hoop en gebeurt van alles. Van alle betrokkenen snapt Carey (Kyle Marvin) er nog het minste van. Hij wil niets liever dan samen zijn met zijn verloofde Ashley (Adria Arjona), maar die verveelt zich en kiest voor een nieuw vrijgezellenbestaan. Op zoek naar een schouder om op uit te huilen, belandt Carey op de bank bij beste vriend Paul (Michael Angelo Covino) en diens echtgenote Julie (Dakota Johnson), die hem doodleuk vertellen dat ze niet geloven in monogamie. Of jij daar nu wel in gelooft of niet; of je nu helemaal klaar bent met daten of aan het begin staat van een scheiding; en of je nu van romcoms houdt of van vechtfilms — _Splitsville_ gooit alles in de strijd om het je 105 minuten lang volledig naar de zin te maken. (JH)

Een screwball-komedie, rechtbankdrama en ode aan de nouvelle vague. Dit zijn de goeie films van november

**Eddington**
Weet je nog, 2020? Met z’n allen klappen voor de zorg, zuurdesem bakken, virtuele vrijmibo’s. Maar ook: doomscrollen tot je erbij neerviel, Black Lives Matter-protesten die met brute kracht de kop ingedrukt werden en ruzie met de fam over kerst en anderhalve meters. Corona haalde het beste en het slechtste in ons naar boven en misschien zouden we er liever nooit meer aan denken. Maar zo makkelijk gaat dat niet, weet Ari Aster (_Hereditary, Midsommar_). Want als er één ding duidelijk wordt in zijn nieuwe film _Eddington_, is het dat we volslagen zijn doorgedraaid sinds dat ene jaar. Met zijn paranoïde COVID-western gaat Aster vijf jaar terug in de tijd, naar een woestijnstadje waar de sheriff (Joaquin Phoenix), burgemeester (Pedro Pascal) en alle andere inwoners (Micheal Ward, Austin Butler, Emma Stone) elk in hun eigen waarheid geloven. In de krochten van ons collectief verdrongen geheugen vindt ie de eerste (en misschien wel enige) film die voelt als antibacteriële handgel, QR-codes wantrouwen en BookTok-influencers die je dansend James Baldwin aanraden. Weet je nog, 2020 – toen het slechtste in ons naar boven kwam? _(Jente)_

**Voor de meisjes**
Het is een ondenkbaar idee, moeten kiezen tussen twee mensjes – eentje zal leven, de ander niet. Maar in het zwart-komische _Voor de meisjes_ moet deze harde keuze toch worden gemaakt. Regisseur Mike van Diem (_Karakter_) castte Thekla Reuten en Fedja van Huêt als lomp en bekrompen echtpaar, en Noortje Herlaar en Valentijn Dhaenens als verwaand maar kalm stel. Met z’n vieren delen ze een huis in de Alpen en beide duo’s hebben hun eigen tienerdochter – Madelon en Elise, twee meiden die elkaar wel kunnen schieten. Nadat de meisjes betrokken raken bij een ongeluk en duidelijk wordt dat slechts een van hen kan leven, gaan de vier ouders als een dolle tekeer. Tegen elkaar en tegen de anderen. Ze zuipen, gaan vreemd, zoeken bonje. Alles wordt in het spel gegooid voor hun eigen dochter, al lijkt het soms alsof het niet meer om de kinderen gaat. De papa’s en mama’s zijn schijnheilig, onsympathiek en strontvervelend. En daarom is _Voor de meisjes_ best een gezellige film – op z’n Nederlands, dan. _(Emin)_

**Das Verschwinden des Josef Mengele**
Als nazi-arts in vernietigingskamp Auschwitz, mag Josef Mengele met recht een van de meest verschrikkelijke personen aller tijden worden genoemd. In de gepast onprettige biografie _Das Verschwinden des Josef Mengele_ is te zien hoe hij daar zelf heel anders over denkt. _Das Verschwinden_ springt heen en weer in de tijd, maar focust zich vooral op de jaren na de val van nazi-Duitsland, waarin Mengele als een geslagen hond probeert ‘te overleven’ in Argentinië en Brazilië. De ooit zo machtige arts is neerbuigend tegen de mensen die hem onderdak bieden, is boos als zijn zoon op bezoek komt en kan niet stoppen met zeuren over het onrecht dat hem is aangedaan. De enige keer dat we hem breeduit zien lachen is tijdens een uitgebreide, huiveringwekkende flashback. De film schakelt van zwart-wit naar kleur en toont Mengeles _true colors_, als ‘Engel des Doods’ in Auschwitz. _(Jesse)_

**The End**
Hoe ziet het leven eruit als je het laatste gezin op aarde bent? Opgenomen in een Siciliaanse zoutmijn en gebaseerd op het bouwplan van een echte oligarch, maakt documentaire-maker Joshua Oppenheimer (_The Act of Killing_) zijn speelfilmdebuut met _The End_, een post-apocalyptische musical over een steenrijk gezin dat na een ecologische ramp hun leven voortzet in een luxueuze bunker. Terwijl Mother (Tilda Swinton) zich druk maakt over haar kunstcollectie, houdt Father (Michael Shannon) zich bezig met zijn memoires als energiemagnaat. Hun zoon (George MacKay) kent de buitenlucht alleen van horen zeggen. Samen leven ze in nostalgie en ontkenning, totdat een vreemdeling de façade doorbreekt. Het palet van _The End_ bestaat uit perfect gedempte kleuren, en de door Oppenheimer gekozen shots zijn lang en statisch. Alsof je zelf even in de beklemmende maar prachtige bunker zit. Toch fijn om de vogels te horen als je na afloop weer naar buiten stapt. _(Tessa)_

**All That’s Left of You**
Het grootse familie-epos _All That’s Left of You_ van schrijver-regisseur Cherien Dabis toont 70 jaar aan Israëlische bezetting door de ogen van één Palestijns gezin. Dabis speelt zelf moeder Hanan, die haar familiekroniek deelt met een Israëlische soldaat – een verhaal dat hen naar deze ontmoeting heeft geleid. Het begint in 1948, de periode van de Nakba, met de komst van de Europeanen en de verdrijving van de Palestijnen, en eindigt in 2022, met een bezoek in havenstad Jaffa, ooit Hanans thuis. Haar vertelling ademt evenveel pijn als liefde en toont verzet en hoop op z’n allersterkst. De Palestijnse vlaggen wapperen onverminderd, keffiyehs worden met trots gedragen en de geuren van sinaasappels en vijgen vervliegen niet. Hanans verhaal is er eentje om door te geven aan volgende generaties, zodat de herinnering levend blijft en de roep om gerechtigheid niet verstilt. _(Emin)_

Het is een gekkenhuis in oktober met nieuw werk van onder andere Yorgos Lanthimos, Guillermo del Toro, Kelly Reichardt en Luca Guadagnino én nog vijf tips van ons.

Een COVID-western, post-apocalyptische musical en passend onprettige biografie. Dit zijn de goeie films van oktober

**Alpha**
Gehannes met drugsnaalden, een tatoeage die maar blijft jeuken en bloeden, mensen wiens huid en ingewanden in marmer veranderen: qua lichamelijkheid is het weer hartstikke aan in de nieuwe film van Julia Ducournau. In haar debuut _Raw_ draaide het om een mensenvlees-etende student, in het met de Gouden Palm bekroonde _Titane_ leek iemand zwanger van een auto. Hier gaat het om een mysterieus, verstikkend steenvirus en de 13-jarige Alpha (Mélissa Boros), die mogelijk besmet is geraakt nadat er bij haar een geïmproviseerde tattoo is gezet. Tegelijkertijd keert een aan heroïne verslaafde oom (Tahar Rahim) terug in het leven van Alpha en haar moeder (Golshifteh Farahani). Subtiel is anders, maar tussen alle grote emoties, harde tijdsprongen en lekkere needle drops _(no pun intended)_, verliest Ducournau de menselijkheid geen moment uit het oog. _(Jesse)_

**Yi Yi**
De Britse filmcriticus Nigel Andrews zei ooit dat het omschrijven van _Yi Yi_ als een ‘drie uur durend Taiwanees familiedrama’ gelijk staat aan het omschrijven van _Citizen Kane_ als ‘een film over een krant’. Met andere woorden: sommige meesterwerken moet je gewoon meemaken. De saga van de familie Jian is ter ere van haar 25ste verjaardag digitaal gerestaureerd en is nog altijd een betoverend en intiem portret van het dagelijkse leven van de middenklasse in Taipei rond de eeuwwisseling. Centraal staat de vermoeide vader NJ, die ongelukkig is op de werkvloer en na dertig jaar zijn verloren jeugdliefde tegenkomt op een familiebruiloft. Zijn zoontje Yang Yang maakt ondertussen filosofische foto’s van achterhoofden en tienerdochter Ting Ting raakt verstrikt in een liefdesdriehoek. En zo reis je langs het gehele spectrum van menselijke emoties, met het stedelijke landschap van Taipei als prachtig decor. _(Tessa)_

**Heldin**
Floria (Leonie Benesch) is een toegewijde maar overwerkte verpleegkundige die de late dienst draait in een onderbemand Zwitsers ziekenhuis. Ze zwoegt van patiënt naar patiënt, omringd door het aanhoudende gepiep van haar zorgtelefoon. De werkdruk is hoog, jouw bloeddruk straks ook. Regisseur Petra Volpe volgt Floria op de voet, terwijl ze zich met medicijnkarretje en al een weg baant door een reusachtig ziekenhuis. _Heldin_ is een 8-uursdienst verpakt in 92 intense filmminuten. Adempauzes krijg je net als Floria niet, want ieder detail kan mensenlevens kosten. En zo vermengt deze film de spanning van een thriller met het decor van een ziekenhuisdrama, waarbij je al snel het overzicht kwijt bent en gaat twijfelen: heeft Floria de juiste injectiespuit gepakt? Laat dit een herinnering zijn aan de toewijding van verplegend personeel, die als superhelden manoeuvreren door een gezondheidszorgsysteem met ontelbare mankementen. _(Emin)_

**April**
Soms zonnig, dan weer regen en modder: de maand april is onvoorspelbaar, en zo ook het lot van gynaecoloog Nina. Overdag werkt ze in het ziekenhuis van een afgelegen Georgisch plaatsje, 's avonds verricht ze illegale abortussen in nabijgelegen dorpen. Nadat een pasgeboren baby onder haar toezicht sterft, zijn plotseling alle ogen op Nina gericht. Haar ‘onorthodoxe praktijken’ dreigen aan het licht te komen, terwijl er in het donker een monsterlijk en vrouwelijk figuur steeds handtastelijker wordt. Regisseur Dea Kulumbegashvili maakte met _April_ een emancipatiehorror over de Georgische wet die abortussen verbiedt. Op intieme wijze, met stille en onduidelijke shots, rijd je door spookgebieden met een vrouw aan het stuur die volgens alle mannen de weg kwijt is. Terwijl ze ‘m juist kristalhelder ziet. Nina wil niet pijpen, maar gebeft worden. Niet in conventie leven, maar in vrijheid. April doet wat hij wil, en Nina doet wat zij wil. _(Emin)_

**Caravaggio**
Voor New Queer Cinema-pionier Derek Jarman (1942 – 1994) was het menselijk lichaam zijn canvas, en waren diens gretige handen de kwasten. De Britse regisseur had lak aan filmregels en maakte met _Caravaggio_ een bloederig, vies en sexy punkportret over het leven van de 17e eeuwse Italiaanse schilder. Glimmende mannen werkend aan gammele motorfietsen, gelikte butlers in 19e eeuwse rokkostuums, bittere homo’s roddelend op typemachines – het is de wereld van Derek Jarman en daar leven we in. Nu, 31 jaar na het overlijden van Jarman, blijft zijn werk voortbestaan en kan je _Caravaggio_ (uit 1986) gerestaureerd en in al zijn glorie zien op het grote doek. Kom voor de hitsige driehoeksverhouding en de piepjonge Tilda Swinton, die hier met golvende lokken haar acteerdebuut maakte en Jarmans muze werd. En blijf – net als Swinton, die nog acht films met ‘m maakte – voor de visuele poëzie van Jarmans genadeloze, tijdloze en homo-erotische blik. _(Emin)_

September luidt het filmseizoen in met de nieuwe Julia Ducournau, een bloedstollend ziekenhuisdrama en de re-release van een Y2K-meesterwerk.

De goeie films van september: Yi Yi, Alpha, Heldin en meer

**C’est pas moi + Allégorie citadine**
‘Waar ben je, Leos Carax?’ Dat vragen wij van Cineville ons sinds [_Annette_](https://cineville.nl/nl-NL/films/annette) eigenlijk dagelijks af, maar direct contact met de beste man hebben we (helaas) niet. Het Parijse kunstmuseum Centre Pompidou wél, en dus vroegen ze de regisseur of hij (met plaatjes) antwoord wilde geven op die vraag (waar ben je?). Het resultaat is _C’est pas moi_, een video-essay voor die-hard fans en iedereen die gewoon zin heeft in iets vets, dat uit z’n voegen barst van knip-en-plakwerk, referenties en ideeën. In 42 minuten schiet Carax van zijn eigen films naar die van Jean-Luc Godard, van dromerige kunstbeelden naar keiharde politiek en weer terug, langs David Bowie en dwars door Parijs, op weg naar de leukste post-credits-scene van het jaar. De short wordt hier in Cineville vergezeld door nog een korte film: _Allégorie citadine_ van regisseur Alice Rohrwacher (_La chimera_) en straatkunstenaar JR (_Faces, Places_). Een net zo doldwaze tour door de Franse hoofdstad, met een glansrol voor Plato en – _daar_ was 'ie dus! – Carax. _(Jente)_

**Shambhala**
Droom tweeënhalf uur heerlijk weg bij de jakken, geiten en barre berglandschappen in de Himalaya, terwijl de huwelijksperikelen van Pema en haar _main husband_ Tashi (Pema is polyandrisch en ook getrouwd met Tashi's broers) zachtjes op de voorgrond deinzen. Wie is de vader van Pema’s ongeboren kind? Waarom laat Tashi laat zijn vrouw stikken? En wie heeft hun paard nu weer gestolen? Opgenomen op de grens van Nepal en Tibet, tussen de 4000 en 6000 meter hoog, werkte de Nepalese regisseur Min Bahadur Bham met een cast die grotendeels bestaat uit nieuwe acteurs en actrices. Bereid je voor op een monnik die Karma heet, in steen gekerfd liefdesverdriet en heel veel Nepalese gebedsvlaggetjes. _(Tessa)_

**Jeunes mères**
Houden of afstaan? Het is een van de honderden ‘of’s die Jessica, Perla, Julie, Ariane en Naïma bezighouden in _Jeunes mères_, de nieuwe film van de Belgische gebroeders Dardenne (_L'enfant, La fille inconnue_). De vijf meiden wonen samen in een moeder- en kindhuis in Luik, waar ze mogen blijven tot ze weten of ze hun baby’s zelf willen en kunnen opvoeden – of niet. Ondertussen dealen ze met de rest van Het Volwassen Leven: vriendjes om wel of niet bij te blijven, oma’s-in-wording om wel of geen contact mee op te nemen, zoeken naar een appartement waar wel of geen babybedje in moet passen. De Dardennes weten, net als de medewerkers van het opvanghuis, dat er op al die vragen niet echt een antwoord is. _Jeunes mères_ had symbolisch en belerend kunnen zijn, maar omdat de onervaren moeders (gespeeld door net zo onervaren actrices) het in hun film zelf moeten en mogen uitzoeken, worden ze meer dan personages. Het leverde in Cannes de prijs voor Beste Scenario op, en in Cineville een hele mooie zomerfilm over alle vragen die het leven op je kan afvuren. _(Jente)_

**Universal Language**
Zijn we in Canada of Iran? Winnipeg of Teheran? De besneeuwde wereld waarin _Universal Language_ zich afspeelt, is een beetje van allebei. Net zoals het deels een droge komedie is en deels een poëtisch drama over alles wat ons verbindt. Deels in het Farsi en deels in het Frans. Schrijver-regisseur Matthew Rankin (die opgroeide in Winnipeg en als 21-jarige een poging deed om film te studeren in Iran) speelt zelf de rol van bureaucraat die terugkeert naar huis om zijn zieke moeder te bezoeken. Daaromheen speelt het verhaal van twee kinderen die een bankbiljet vinden in het ijs en zien we een gids die toeristen meeneemt langs de belangrijkste trekpleisters van de stad. Is ‘de beige wijk’ die de gids laat zien mooi of lelijk? En is de begraafplaats onder het viaduct hemels of hels? Zoals alles in _Universal Language_ is het steeds een beetje van allebei. _(Jesse)_

**Enzo**
Terwijl de cicaden op de achtergrond tjirpen, groeien de kloven op de handen van de 16-jarige Enzo (Eloy Pohu) alsmaar dieper. Hij loopt stage bij een metselaarsbedrijf en krijgt te horen dat niemand het ooit zo slecht heeft gedaan als hij. Waarom wil hij eigenlijk metselaar worden? Dankzij zijn vermogende ouders met hun prachtvilla aan de Côte d’Azur ligt de wereld aan Enzo’s voeten. Maar Enzo wil niet burgerlijk zijn. Hij voelt zich meer thuis tussen de bouwvakkers. Zeker wanneer de charismatische Oekraïense collega Vlad hem onder zijn vleugel neemt. Terwijl Vlad voor voor de keuze staat om terug te keren naar Oekraïne (om te vechten), kroelt Enzo door zijn borsthaar en test gemakzuchtig de grenzen van zijn privilege. _(Tessa)_

Goeie films in augustus: kunstige kortjes van Leos Carax en Alice Rohrwacher, meekijken in een huwelijk in de Himalaya en op stedentrip door Winnipeg/Teheran

*Door Emin Kalkan, Tessa de Vet,  Jesse Heijnis en Jente Buskes*

**Le deuxième acte**
Halflege zalen, *cancel culture*, de opkomst van AI en algoritmes: de acteurs in film-over-film *Le deuxième acte* hebben het er maar zwaar mee. ‘Wat een flutscript, ik stop ermee!’, foetert Guillaume; ‘Heb je coke gesnoven of zo?’, ruziet Christian; ‘Dit is de ergste dag van mijn leven!’, huilt Florence, bellend met haar moeder, een chirurg die op dat moment bezig is met een openhartoperatie. Schrijver, regisseur, editor en cameraman Quentin Dupieux (*[Deerskin](/films/deerskin), Daaaaaalí!*) maakt in zijn altijd schijtlollige, altijd onvoorspelbare en altijd korte films (deze duurt 80 minuten) graag korte metten met opgeblazen ego’s en *Le deuxième acte* is daarop geen uitzondering. Franse steracteurs Léa Seydoux, Vincent Lindon, Louis Garrel en Raphaël Quenard mogen blij zijn dat Dupieux ze de kans geeft zichzelf zo voor paal te zetten. Je zou ze er bijna sympathiek van gaan vinden. (JH)


**Peacock**
Matthias is niet je standaard Rent-a-Friend, hij is een performance kunstenaar pur sang. Je huurt hem als perfecte +1 via MyCompanion. Hij kan je hand vasthouden tijdens een celloconcert, een in de fik gestoken golfkarretje voor je blussen, of je als perfecte zoon toespreken voor je zakenpartners. Maar als je telkens een andere identiteit aanneemt, wat blijft er dan nog over van jezelf? Met onpersoonlijke designmeubels, waaronder een kunstige leren ijsbeer, probeert Matthias indruk te maken op zijn gasten. Maar wie komt er langs? Zelfs zijn vriendin verlaat hem, omdat ze niet meer gelooft dat hij echt is. Terwijl hij met neptranen bij haar uithuilt, begint Matthias' existentiële crisis. En misschien de jouwe ook. Vragen we ons niet allemaal af wat het betekent om ‘echt’ te zijn, in deze maakbare wereld? Speel in dit geval die *classic* Cineviller en kom kijken naar dit absurde portret van regisseur Bernhard Wenger, wiens humor blij vlagen doet denken aan die van Ruben Östlund en Yorgos Lanthimos. (TdV)


**Hot Milk**
Moeder Rose (Fiona Shaw) is verstikkend, vermoeiend en wantrouwend. Er is iets onbegrijpelijk mis met haar benen, wat haar aan een rolstoel bindt. Als Rose in Spanje een nieuwe behandeling kan uitproberen, maakt ze er een vakantie van en neemt ze haar dochter Sofia (Emma Mackey) mee naar Almería. Aan de bloedhete kust zucht je mee met Sofia, die als mantelzorger en martelslachtoffer haar moeders constante gemopper moet aanhoren. Sofia is een eeuwige student antropologie en durft niet tegen Rose in te gaan. Op het strand ontmoet ze Ingrid (Vicky Krieps), die als een dromerige prinses op het witte paard het leven van het vastgeklemde moederskindje komt binnen galopperen. Zal het Ingrid lukken om Sofia los te masseren van Rose? *Hot Milk*, gebaseerd op het gelijknamige boek van Deborah Levy, is het regiedebuut van scenarioschrijver Rebecca Lenkiewicz (*The Salt Path, Ida*). Je krijgt het helemaal warm van de volstrekt krankzinnige vakantiegangers, zweterige vrijsessies en rode wijn in overvloed – is het een zonnesteek of is het *Hot Milk*? (EK)


**Solitude**
Als het land van de IJslandse Gunnar in beslag wordt genomen door de overheid, moet hij gedwongen zijn boerderij verlaten. Met een flink bedrag in zijn zak – gekregen van de papiertijgers – trekt de oude Gunnar naar de grote stad. Hij koopt een huis en komt te wonen tegenover de piepjonge krantenbezorger Ari. En zo begint een ietwat ongewone vriendschap. De twee worden schaakmaatjes, eten samen pizza (met aardappelen) en praten over de vluchtelingencrisis. Ari wordt verwaarloosd door zijn gescheiden ouders, die niet doorhebben dat hij zoveel tijd doorbrengt met vreemde vogel Gunnar. Tot hun ouderlijk schuldgevoel plots aanslaat. *Solitude*, het regiedebuut van Ninna Pálmadóttir, geschreven door Rúnar Rúnarsson ([*When the Light Breaks*](/films/when-the-light-breaks)), staat eerst in bloei, om daarna te verwelken rondom de duistere vraag ‘wat ging er mis?’.  En dat in minder dan 80 minuten. (EK)


**Super Happy Forever**
Gezocht: rode pet met emotionele waarde, verloren op 19 augustus 2018. De man achter de balie van de gevonden voorwerpen kijkt Sano een beetje raar aan. Het is vijf jaar geleden dat Sano hier, in dit strandresort vol vergane glorie, zijn grote liefde, Nagi, voor het eerst zag. Destijds had zij die pet op en werd Sano verliefd – een paar jaar later zou Nagi plotseling overlijden. In *Super Happy Forever* gaat Sano samen met zijn beste vriend (een *positive thinker* die met behulp van manifestatie *supergelukkigvooraltijd* claimt te zijn) terug naar het hotel en gaat regisseur Kohei Igarashi terug in de tijd. Terug naar strandbiertjes, *sad* karaoke in de beach club, stiekem flirten, samen dronken noedels slurpen en nog zoveel meer redenen om een pelgrimstocht naar een verloren pet te maken. (JB)


Klagende Franse steracteurs, vriendschap in IJsland en een moeder-dochter-duo op een heet Spaans strand. Dit zijn de goeie films van juli

**Drowning Dry**
Er ligt iets vreselijks op de loer. Al vanaf het moment dat zussen Ernesta en Juste de auto instappen om met echtgenoten en kinderen een weekendje weg te gaan, voelt alles beklemmend. Ze rijden achter een houtvrachtwagen, tillen veel te zware dingen en laten hun kids onoplettend achter. In *Drowning Dry* van de Litouwse Laurynas Bareiša, draait het allemaal om één cruciaal moment. De laatste strohalm. De vertelling in *Drowning Dry* is onbetrouwbaar en splitst dat ene moment in tweeën. Gebeurde het ongeluk nou na een dansje op de muziek van Donna Lewis of was het van Lighthouse Family? De zussen zijn het leven beu, hun partners pikken als haantjes in elkaars mannelijkheid en de kinderen drenken in de ellende van hun ouders. Een allesbeslissend keerpunt, en één ijskoude vraag: kan je nog dieper zinken als je al verdrinkt? (EK)


**Dogma 95**
30 jaar geleden bedachten de Deense regisseurs Thomas Vinterberg en Lars von Trier dat het allemaal helemaal anders moest. Op zoek naar meer inhoud en minder tech, stelden ze 10 filmregels op (‘Opnames dienen plaats te vinden op locatie (...) Speciale belichting is niet toegestaan (...) Genrefilms zijn verboden…’) en begonnen een nieuwe stroming: Dogma 95. Ter ere van toen keren vier Dogma-films deze week terug op het witte doek: schandaalfilm [*The Idiots*](/films/idiots), romcom *[Italian for Beginners](/films/italian-beginners),* romantisch drama *[Open Hearts ](/films/open-hearts-re-release)*en het meest bekroonde en treffende werkstuk van de klas, [*Festen*](/films/festen). (JH)


**Hoard**
Er gebeuren *weird*, *shocking* en *dirty* dingen in *Hoard*, en dat is precies hoe tiener Maria (Saura Lightfoot-Leon) het graag heeft. Als klein meisje woonde ze in een huis vol kartonnen dozen, gedroogde mandarijnenschillen en ballen van aluminiumfolie. Niks werd weggegooid, want bij ieder stukje afval had Maria’s moeder een goed verhaal. Magisch en liefdevol was het, maar ook ranzig en onhoudbaar. Jaren later lijkt Maria alles vergeten, maar na een ontmoeting met de oudere Michael (internet-boyfriend Joseph Quinn) breekt de dam en volgt een woeste (seksuele) ontwaking. Zelf omschrijft schrijver-regisseur Luna Carmoon haar debuut – dat begon als een zelfmoordbrief – als een [‘exorcisme van haarzelf’](https://a-rabbitsfoot.com/editorial/confessions/luna-carmoon-hoard-interview/). Haar hele hart zit erin, en dat voel je. (JH)


**Loveable**
Er gaat nog net geen engelenkoor zingen als Sigmund en Maria elkaar voor het eerst ontmoeten, zo mooi is het. Hij is knap, zij is knap. Hij is single, zij is single. Zij wil hem en hij vindt dat wel prima. Heel even lijkt *Loveable* een onuitstaanbaar perfecte romcom te worden. Maar regisseur Lilja Ingolfsdottir weet ook wel dat het leven niet *happily ever after* eindigt op je 38e, en dus gaat haar regiedebuut verder waar de meeste liefdesverhalen ophouden. Na de *honeymoon phase* dooft het vuurwerk: Sigmund droogt af en toe een pan af maar vergeet ouderavonden, Maria schiet om het minste of geringste uit haar slof. Sigmund wil weg, Maria laat hem niet zomaar gaan. *Loveable* komt vanaf de bank bij de relatietherapeut, waar Ingolfsdottir haar personages dwingt hun problemen (van verlatingsangst tot *daddy issues*) onder ogen te zien. Totaal onuitstaanbaar, maar wel echt. En dat is iets om van te houden. (JB)


**Hemelsleutel**
Als *Hemelsleutel* begint, is maker Digna Sinke er eigenlijk nog niet klaar voor. Echt niet. Sinke leest haar scenario voor, en tussen de regels door hoor je haar hersens kraken: wat voor mens is haar hoofdpersonage, Lea? Wat wordt Lea? En is dit verhaal autobiografisch? We leren dat Lea weduwe is en een fotograaf. Ze maakt een reis naar het hoogste standpunt dat ze als fotograaf kan vinden, zodat ze de grootste verandering in het landschap kan vastleggen. Met haar camera – en soms een knappe man als compagnon – komt ze langs Amsterdamse silo’s, benzinehavens en betoncentrales, op zoek naar het perfecte plaatje. De foto’s van Lea zijn hard, de stem van Sinke is zacht. Een fictief en echt verleden lijkt Lea en Sinke te achtervolgen. Ze worden allebei ouder, verliezen steeds meer mensen en zijn getuige van een wereld in transitie. Samen gaan ze op zoek naar de sleutel van de hemel, om de deur van Het Bestaan en het klimaat open en dicht te kunnen doen. (EK)


Hoarders, Dogma-klassiekers en een verschrikkelijke vakantie aan een watertje. Dit zijn de goeie films van juni

*Door Jente Buskes, Jesse Heijnis, Emin Kalkan, en Maan Meelker*

**L’amour ouf**
Kijk hier: een film die net zo goed één lange muziekvideo zou kunnen zijn. In *L’amour ouf* volg je het liefdesverhaal van badboy Clotaire (François Civil) en goodgirl Jackie (Adèle Exarchopoulos). Eerst zijn ze jong en knotsgek op elkaar (gespeeld door mini-François, Malik Frikah, en mini-Adèle, Mallory Wannecque), maar hoe ouder ze worden, hoe verder ze uit elkaar drijven. De liefde blijft toch voortbestaan, ook al belandt de ene in de bak en de ander in een burgerlijk huwelijk. *L’amour ouf* heeft alles wat je sukkel-voor-de-liefde-hartje begeert: een doorslaggevend belletje in een telefoonhok, een schattige stranddag en nostalgische plaatjes (van onder meer The Cure en Prince). Dit is er eentje voor alle hopeloze romantici, die ook zouden willen leven in een eindeloze, amoureuze videoclip. (EK)


**Son hasat**
Tussen het dorre riet in Anatolië, is het een en al armoede: financieel én moreel. Het echtpaar bestaande uit rietsnijder Ali en mattenwever Aysel werkt totdat hun handen bloeden, maar het geld verdwijnt steevast in de zakken van hun corrupte bazen. Aysel stelt voor om dan maar voor de concurrent te gaan werken, maar de trotse Ali wil zich daar niet bij neerleggen. Hij moet en zal het zelf oplossen. De barre tijden zetten de deur wijd open voor paranoia en stiekem gedoe. Eerst is het een spel tussen vervreemde geliefden, maar de achterdocht wordt meer gegrond en meer wijdverspreid, wanneer Ali’s plan A, B en C allemaal ontsporen. Thriller *Son hasat* is een spannend en gelaagd verhaal, met een hoofdrol voor het fluisterende riet, de verstilde blikken en het diepe geronk van de oude vrachtwagens. (MM)


**The Surfer**
Nicolas Cage is weer eens gefrustreerd en op het randje van piswoest: hij wil een potje surfen, maar een groep gespierde locals staat dat niet toe; hij wil een huis kopen dat ‘ie niet kan betalen; zijn ex-vrouw gaat trouwen met een ander; en hij staat vast een op loeihete Australische parkeerplaats, waar uur na uur zijn leven hem verder uit z’n vingers glipt. Als we hier zouden reproduceren wat er allemaal precies gebeurt in *The Surfer*, zou je denken dat we een zonnesteek hebben opgelopen. En zo voelt het ook om te kijken naar deze zonovergoten komedie/thriller, waarin mannen met een midlifecrisis een voor een kopje onder gaan. ‘Before you can surf you must suffer’, zegt een guru op het strand. En zo zal het zijn. (JH)


**Soft Leaves**
De zomer-bucketlist van de elfjarige Yuna is simpel. 1. tekenen, 2. buitenspelen, 3. kamperen met haar vader, 4. een iPhone krijgen. In *Soft Leaves*, het regiedebuut van Miwako van Weyenberg, blijkt de realiteit een stuk minder overzichtelijk. Na een val belandt Yuna’s Belgische vader in een coma, en een paar dagen later staan haar Japanse moeder en halfzusje op de stoep. En zo wordt het voor Yuna een zomer tussen twee werelden in. Tussen twee talen, tussen grote-mensen-gesprekken en dichte deuren, tussen koppig zijn en meebewegen. In zacht licht en warme kleuren wordt Yuna geconfronteerd met de harde vragen van volwassen worden en jezelf zoeken. Welke Yuna blijft er over als papa niet meer wakker wordt? En wat als ie dat wél doet? (JB)


**Vlam**
Een *cool mom* voor de buitenwereld, een kille moeder achter gesloten deuren. Tiener Olivia (Sophie Lindner) is gebrandmerkt en haar moeder Selma (Thekla Reuten) heeft de hete, metalen stempel vast. In *Vlam*, het speelfilmdebuut van Daphne Lucker, krijg je nét genoeg te zien: de relatie die moeder en dochter hebben is verstikkend en ongezond. Olivia gaat mee op mama’s dates, moet derdewielen tijdens onenightstands en samen drinken ze alle wijnflessen uit de voorraadkast leeg. Maar als Olivia controle probeert te krijgen over haar eigen leven, belandt ze in een crisiscentrum. Daar wordt ze omringd door lot- en leeftijdsgenoten: gebroken kinderen, die net als Olivia gebrandmerkt zijn. *Vlam* is een verhaal over kinderen met ouders die geen ouders willen (en kunnen) zijn, en in een veilig huisje proberen hun trauma's achter zich te laten – en in het water te gooien. (EK)


Franse romantiek in L’amour ouf, een woeste Nic Cage in The Surfer en gebrandmerkte kids in Vlam. Dit zijn de goeie films van mei

*Door Jente Buskes, Jesse Heijnis, Emin Kalkan en Maan Meelker*

**Vingt Dieux**
Totone heeft achttien jaar lang op de kaasboerderij van zijn vader kunnen rijpen. In de Franse berglucht tussen het hoge gras, is hij gevormd tot een lichtvoetige jongeman. Maar na de dood van zijn vader, is de nasmaak van zijn zorgeloze jeugd snel verdwenen. Rekeningen zo hoog als de stapels hooibalen, een gierput aan nieuwe verantwoordelijkheden en een zusje dat nog maar net uit het pekelbadje is gekomen. Totone heeft geld nodig, maar van werken heeft hij nog geen kaas gegeten, en van zijn vaders comté-business evenmin. In *Vingt Dieux* zien we hoe Totone houvast zoekt in zijn kleine dorpsgemeenschap, de koeien, een kaaswedstrijd en ontluikende liefde. Het stinkt, de korst is hard en korrelig, en de kern is zacht. Een échte kaasfilm, nu in Cineville. (MM)


**The Damned**
Geen nieuws is goed nieuws. Toch zouden de jongens en mannen in *The Damned*, vrijwillige soldaten in de Amerikaanse Burgeroorlog, liever wél iets nieuws meemaken. Het is 1862 en in het adembenemende Montana, ver van het belangrijkste front, wordt er weinig gevochten. De mannen spelen een potje honkbal, roken samen een peuk, praten over God en wachten op… ja op wat eigenlijk? Regisseur Roberto Minervini ([*What You Gonna Do When the World's on Fire?*](/films/what-you-gonna-do-when-the-worlds-on-fire)) doet je in zijn film bijna – bíjna – vergeten dat de oorlog bestaat en schuift de actie opzij voor scherpe vragen over hoop en heldengedrag. Goed nieuws, als je het ons vraagt. (JB)

**The Other Way Around**
Dvd van jou, dvd van mij, dvd van ons allebei. De koek is op voor de Madrileense geliefden Ale en Alex, en nadat ze 14 jaar hun leven (koffiezetapparaat, boeken, appartement, filmliefde en bed) hebben gedeeld, zetten ze een punt achter hun relatie. En dat bijna helemaal zonder ruzie. Ze denken hun break-up zelfs te kunnen vieren met een groot feest. Als een soort bruiloft, maar dan andersom. Waarom filmregisseur Ale en acteur Alex niet meer met elkaar verder willen, daar gaat het niet echt over in de low-key romantische komedie *The Other Way Around*. Als je ze samen bezig ziet – wijn drinkend, discussiërend, een beetje aan het rommelen in huis en druk met de organisatie het feest – zou je ze zo nog 14 jaar geven. Maar dit is toch echt een film over hun break-up, vol mooie ideeën over het leven en de liefde, en steeds weer een ander antwoord op de vraag waarom je het einde van je relatie wel of niet zou willen vieren, op de laatste zomerdag van het jaar, omringd door je familie, vrienden, buren en misschien ook wel je loodgieter. (JH)


**Riefenstahl**
Leni Riefenstahl. Mega- getalenteerd! Mega- fout? Met Nazi-propagandafilms als *Triumph des Willens* en *Olympia*, gaf Riefenstahl vorm aan de nazi-ideologie en de daarbij horende *Körperkultur*. In deze documentaire zien we hoe de huisfotograaf en -regisseur van Hitler de rest van haar leven heeft geprobeerd zichzelf vrij te pleiten. Telkens hebben haar woorden dezelfde strekking: mijn beelden van ‘arische jongens’ en ‘volmaakte sporters’ zijn innemend en prachtig, kan ik er wat aan doen dat mijn opdrachtgever uit was op systematische uitroeiing van miljoenen mensen? Ondanks Riefenstahls bagatelliserende en ontkennende uitspraken over haar nazi-tijd, wordt ze een goed betaalde gast in talkshows en editorials. Hoe komt het toch dat ze nooit écht tot verantwoording werd geroepen? In *Riefenstahl* zoekt regisseur Andres Veiel naar antwoorden in het ongekend grote archief dat Riefenstahl over zichzelf heeft bijgehouden. Opgenomen telefoongesprekken, kilometers aan filmrollen en zelfs fanmail: fout of niet, Leni Riefenstahl wilde vooral dat we Leni Riefenstahl nooit zouden vergeten. (MM)


**Drie dagen vis**
Eens in de zoveel tijd keert de Rotterdamse vader Gerrie (Ton Kas) vanuit de Algarve terug naar huis voor een periodiek ‘ik leef nog’-bezoek. Om naar de huisarts te gaan voor een check-up, de post op te halen en taart te eten met oude vrienden. O ja, en om zijn zoon Dick (Guido Pollemans) weer te zien. Samen struinen ze drie dagen lang door een zwart-wit, oud-nieuw Rotterdam: ze reizen in gammele trams, gaan langs hun ouderlijk huis (dat tegenwoordig een studentenhuis is, bewoond door Anne-Fleurs) en zoeken naar sentiment in een stad vol herinneringen. In het nostalgische *Drie dagen vis* zien we hoe Dick hunkert naar een papa die ‘m omarmt, terwijl Gerrie hem juist steeds verder weg duwt. Ga mee wandelen met deze twee botsende mannen, door het nieuwe Oude Noorden, langs de [Cheap Fashion](https://www.instagram.com/cheapfashionrotterdam/), eindigend in het hart (en de nieren) van Rotterdam. (EK)


De goeie films van april: een Franse kaaswedstrijd, Madrileense break-up, Rotterdamse stadswandeling en meer

*Door Jente Buskes, Jesse Heijnis, Emin Kalkan en Maan Meelker*

**Mickey 17**
Het heeft even geduurd, maar hier is ‘ie: de nieuwe film van Cineville-lieveling Bong Joon-ho, wiens [*Parasite*](/films/parasite) in 2019/2020 de planeet veroverde, vlak voordat COVID-19 dat deed. Zo hoopvol als toen is de wereld al lang niet meer, weet ook Bong. Dit keer neemt hij ons mee naar een asgrauwe toekomst waarin mensen staan te popelen om hun leven op Moeder Aarde te verruilen voor een buitenaards avontuur onder leiding van het Trumpiaanse-figuur Kenneth Marshall. Zo ook lieve schat Mickey Barnes (Robert Pattinson), die zo graag wil vertrekken dat hij zijn lichaam verkoopt voor een enkeltje naar een of andere ijsplaneet. Er gebeurt een hoop in slapstick/boekverfilming/parabel/actiefilm *Mickey 17*. Te veel om na te vertellen. Dus laten we het zo samenvatten: we zijn blij dat Bong weer terug is. (JH)


**I’m Still Here**
‘Ik ben zo terug,’ zegt Rubens Paiva met een glimlach tegen zijn vrouw. Wie genoeg horrorfilms heeft gekeken voelt meteen nattigheid: deze man gaat helemaal niet zo terugkomen. In *I’m Still Here* vertelt regisseur Walter Salles ([*Central do Brasil*](/films/central-do-brasil)) het bizarre waargebeurde verhaal van het gezin Paiva tijdens de Braziliaanse militaire dictatuur in de jaren 70. Ze hebben geen idee dat hun liefdevolle familiefilm-leventje snel zal veranderen in een politieke thriller. Net stond papa nog te volleyballen op het strand, nu is ‘ie verdwenen. De overheid doet gewoon alsof hij nooit heeft bestaan. Rubens’ vrouw Eunice (Fernanda Torres) blijft achter met een doos familiefoto’s, als enige bewijs van het tegendeel. (JB)



**Vermiglio**
Wow, dat uitzicht over de Alpen. En hoe heerlijk, zo’n hap frisse berglucht. De omgeving van het Italiaanse dorpje Vermiglio is een en al ademruimte. Toch heerst hier de verstikking. Het is 1944 en de grijze dorpsonderwijzer Cesare Graziadei regeert met een stevig samengeknepen vuist over het leven van zijn vrouw, kersverse baby, drie zonen en drie dochters. De kinderen zitten vast in Cesare's wereldbeeld en proberen te vluchten via onder andere drank, zelfverzonnen lijfstraffen en een overhaast huwelijk. Schrijver-regisseur Maura Delpero putte voor *Vermiglio* uit haar eigen familiegeschiedenis en is minder streng voor haar voorouders dan je misschien zou verwachten. Ze ziet de warmte, schoonheid én tragiek van dit door God ingegeven gezinsleven. (JH)


**An Unfinished Film**
Als een filmcrew eind 2019 samenkomt in Wuhan, China, om na jaren uitstel eindelijk hun speelfilm af te maken, slaat het noodlot toe. Door de uitbraak van een mysterieuze ziekte mogen cast en crew hun hotel niet verlaten. In quarantaine blijven de camera’s draaien en zien we hoe achterdocht, chaos, angst en ook de gevreesde ziekte, COVID-19, de hotelgasten één voor één aantasten. Uren worden weken, hoop wordt wanhoop en verzet wordt overgave. Videogesprekken met vertraging op de lijn, feestdagen in isolement en mensen in witte pakken: *An Unfinished Film* van Lou Ye is een gelaagd, integer portret van het begin van een trauma op wereldschaal. (MM)


**Call Me Agnes**
In *Call Me Agnes* fantaseert trans vrouw Agnes Geneva over de terugkomst van haar vervreemde broer. Ze woont in Den Haag, heeft een Indonesisch afhaalrestaurant in haar woonkamer en tennist met haar vrienden. Wanneer haar broer plots voor de deur staat, krijgt Agnes het niet over haar hart om de waarheid te vertellen over wie ze is, en doet ze zich voor als iemand anders. In deze docufictie van regisseur Daniel Donato krijgt Agnes een tweede kans om een pijnlijke herinnering te herleven. Dit keer heeft ze de touwtjes zelf in handen. (EK)


Goeie films in maart: een Italiaanse en een Braziliaanse familiekroniek, een film die nooit af kwam, en twee keer Robert Pattinson in Mickey 17

**Deze films kwamen er voorbij**
_The Mastermind_ (2025) - Kelly Reichardt 
_Julie & Julia_ (2009) - Nora Ephron 
_Challengers_ (2023) - Luca Guadagnino 
_Pride & Prejudice_ (2005) - Joe Wright
_The Dark Knight_ (2008) - Christopher Nolan
_Meek’s Cutoff_ (2010) - Kelly Reichardt
_River of Grass_ (1994) -  Kelly Reichardt
_Old Joy_ (2006) - Kelly Reichardt 
_Wendy and Lucy_ (2008) - Kelly Reichardt
_Showing Up_ (2022) - Kelly Reichardt 
Night Moves (2013) - Kelly Reichardt
_Ocean’s Eight_ (2018) - Gary Ross
_Ocean’s Eleven _(2001) - Steven Soderbergh
_Ocean’s Twelve_ (2004) -  Steven Soderbergh 
_Ocean’s Thirteen_ (2007) - Steven Soderbergh
_Heat_ (1995) - Michael Mann
_The Great Train Robbery_ (1903) - Edwin S. Porter 
_Asphalt Jungle_ (1950) - John Huston 
_How to Steal a Million_ (1966) - William Wyler
_Le Cercle Rouge_ (1970) - Jean-Pierre Melville 
_Dune_ (2021) - Denis Villeneuve
_The Batman_ (2022) - Matt Reeves 
_Cinderella_ (2015) - Kenneth Branagh 
_God’s Own Country_ (2022) - Matt Reeves
_Only You_ (2018) - Harry Wootliff
_Hope Gap_ (2019) - William Nicholson
_The Crown_ (2016-2023) - Peter Morgan
_Emma_ (2020) - Autumn de Wilde 
_Mothering Sunday_ (2021) - Eva Husson 
_La Chimera_ (2023) - Alice Rohrwacher
_Challengers_ (2024) -  Luca Guadagnino 
_Wake Up Dead Man_ (2025) - Rian Johnson 
_Jack of Spades_ (releasedatum tba) - Joel Coen 
_The Dish_ (2026) - Steven Spielberg 
_The History of Sound_ (2025) - Oliver Hermanus 
_Certain Women_ (2016) - Kelly Reichardt 
_It Was Just an Accident_ (2025) - Jafar Panahi
_Bugonia_ (2025) - Yorgos Lanthimos 
_Die My Love_ (2025) - Lynne Ramsay 
_You Were Never Really Here_ (2017) - Lynne Ramsay
_We Need to Talk About Kevin_ (2011) - Lynne Ramsay 

**Wat verder nog ter sprake kwam**
[How Real Is It? Ocean's Eight](https://www.youtube.com/watch?v=L_BMPmOZgiY), Business Insider
[How Josh O’Connor Became the Thinking Man’s Leading Man](https://www.gq.com/story/gq-hype-josh-oconnor-2025), GQ, Oktober 2025. 

Host: Jesse Heijnis
Aan tafel: Jesse Buskes en Tessa de Vet
Edit: Tessa de Vet

Hot and heisty: een podcast over The Mastermind, Josh O’Connor en de kunst van de heistfilm

In deze aflevering van Film met Cineville duiken we dieper in het leven en de blik van Agnès Varda, van haar jonge jaren tussen de Parijse filmmakers tot haar laatste dagen aan het strand.

**Deze films kwamen voorbij:** 
_Cléo de 5 à 7_ (1962) - Agnès Varda
_Mur Murs_ (1981) - Agnès Varda
_Sans toit ni loi_ (1985) - Agnès Varda
_Les glaneurs et la glaneuse_ (2000) - Agnès Varda
_La pointe courte_ (1954) - Agnès Varda
_Varda par Agnès_ (2019) - Agnès Varda
_À bout de souffle_ (1960) - Jean-Luc Godard 
_Nouvelle vague_ (2025) - Richard Linklater 
_Les 400 coups_ (1959) - François Truffaut 
_L’année dernière à Marienbad_ (1961) - Alain Resnais 
_La jetée_ (1962) - Chris Marker 
_Sans soleil_ (1983) - Chris Marker 
_Le bonheur_ (1965) - Agnès Varda
_Daguerréotypes_ (1975) - Agnès Varda
_Les parapluies de Cherbourg_ (1964) - Jacques Demy 
_Les demoiselles de Rochefort_ (1967) - Jacques Demy
_Barbie_ (2023) - Greta Gerwig 
_Jacquot de Nantes_ (1991) - Agnès Varda 
_Visages, villages_ (2019) - Agnès Varda
_Allégorie citadine_ (2024) - Alice Rohrwacher 
_Les plages d’Agnès_ (2008) - Agnès Varda
_Familiar Touch_ (2024) - Sarah Friedland
_Yi Yi_ (2000) - Edward Yang
_The Blue Trail_ (2025) - Gabriel Mascaro

**Deze soundtracks hoorde je** 
Fragment uit _Cleo de 5 à 7_ (1965), Agnès Varda
Trailer van _Mur Murs _ (1981), Agnès Varda
John Fiddy - Prelude And Phew! Uit _Mur Murs_ (1981), Agnès Varda
‘Rap de Recup’ uit _Les glaneurs et la glaneuse_ (2000), Agnès Varda

**Wat verder nog voorbij kwam**
_Patatutopia_ (2003), kunst-installatie door Agnès Varda
_De schrijvende camera. Geboorte van een nieuwe avant-garde_ (1948), Alexandre Astruc

Host: Jente Buskes
Aan tafel: Emin Kalkan en Tessa de Vet
Edit: Tessa de Vet

In een nieuwe aflevering van onze podcast Film met Cineville bespreken we het leven en de blik van de eigenzinnige Agnès Varda.

Het leven, de blik en de aardappels van Agnès Varda, godmother van de nouvelle vague

In deze aflevering van Film met Cineville duiken we in de shockfactor van meta-maker Quentin Dupieux (*Deerskin*, *Fumer fait tousser*) en de zin en onzin van het acteren, én vragen we ons af of filmmakend Frankrijk een reality check nodig heeft. 

**Deze films kwamen voorbij:**
*[Le deuxième acte](/films/le-deuxieme-acte)* (2024) - Quentin Dupieux
*[The Other Way Around](/films/the-other-way-around)* (2024) - Jonás Trueba
*[The Studio](https://www.imdb.com/title/tt23649128/)* (2025-) - Evan Goldberg, Alex Gregory, Peter Huyck
*[Irma Vep](/films/irma-vep)* (de film, 1996) - Olivier Assayas
*[Irma Vep](https://en.wikipedia.org/wiki/Irma_Vep_\(miniseries\))* (de miniserie, 2022) - Olivier Assayas
*[Les Vampires](https://www.imdb.com/title/tt0006206/)* (1915-1916) - Louis Feuillade
*[The Souvenir: Part II](/films/the-souvenir-part-ii)* (2021) - Joanna Hogg
*[The Souvenir](/films/the-souvenir)* (2019) - Joanna Hogg
*[Mandibules](/films/mandibules)* (2021) - Quentin Dupieux
*[Incroyable mais vrai](/films/incroyable-mais-vrai)* (2020) - Quentin Dupieux
*[Rubber](https://www.imdb.com/title/tt1612774/)* (2010) - Quentin Dupieux
*[Réalité ](https://www.imdb.com/title/tt2392672/)*(2014) - Quentin Dupieux
*[Deerskin ](/films/deerskin)*(2019) - Quentin Dupieux
*[Fumer fait tousser](/films/fumer-fait-tousser)* (2022) - Quentin Dupieux
*[The Artist ](https://www.imdb.com/title/tt1655442/)*(2011) - Michel Hazanavicius
*[L’accident de piano](https://www.imdb.com/title/tt35431236/)* (2025)- Quentin Dupieux
*[Le grand bain](/films/le-grand-bain)* (2018) - Gilles Lelouche
*[L’amour ouf](/films/lamour-ouf)* (2024) - Gilles Lelouche
*[Yannick](/films/yannick)* (2023) - Quentin Dupieux
*[Les Olympiades](/films/les-olympiades)* (2020) - Jacques Audiard
*[The Dreamers](/films/dreamers)* (2003) - Bernardo Bertolucci
*[Little Women](/films/little-women-2019)* (2019) - Greta Gerwig
*[J’accuse](https://www.imdb.com/title/tt2398149/)* (2019) - Roman Polanski
*[L’homme fidèle](https://www.imdb.com/title/tt8075202/)* (2018) - Louis Garrel
*[Le loi du marché](https://www.imdb.com/title/tt4428814/)* (2015) - Stéphane Brizé
*[Titane](/films/titane)* (2021) - Julia Durcournau
*[Anora](/films/anora)* (2024) - Sean Baker
*[The Substance](/films/the-substance)* (2024) - Coralie Fargeat
*[Maria](/films/maria)* (2024) - Jessica Palud
*[Megalopolis](/films/megalopolis)* (2024) - Francis Ford Coppola
*[Moi Aussi](https://www.imdb.com/title/tt32143262/)* (2024) - Judith Godrèche
*[Astérix et Obélix contre César](https://www.imdb.com/title/tt0133385/?ref_=nv_sr_srsg_0_tt_8_nm_0_in_0_q_asterix%2520et%2520obelix%2520contre%2520cesar)* (1999) - Claude Zidi
*[Astérix & Obelix: Mission Cleopatra](https://www.imdb.com/title/tt0250223/?ref_=fn_all_ttl_1)* (2002) - Alain Chabat
*[Asterix & Obelix bij de Britten](/films/asterix-obelix-bij-de-britten-2d-nl)* (2012) - Laurent Tirard
*[Intouchables](/films/intouchables)* (2011) - Olivier Nakache & Eric Toledano
*[Bienvenue chez les Ch’tis](https://www.imdb.com/title/tt1064932/)* (2008) - Dany Boon
*[En fanfare](/films/en-fanfare)* (2024) - Emmanuel Courcol
*[Swamp Dogg Gets His Pool Painted](/films/swamp-dogg-gets-his-pool-painted)* (2024) - Isaac Gale, Ryan Olsen & David McMurryVerder kwam langs:
[Mr Oizo - Flat Beat (1999)](https://www.youtube.com/watch?v=qmsbP13xu6k\&list=RDqmsbP13xu6k\&start_radio=1)
[Eye Previously Unreleased](https://www.eyefilm.nl/programma/previously-unreleased/317067) 

Host: Jente Buskes
Aan tafel: Jesse Heijnis
Edit: Tessa de Vet


De shock-cinema van Quentin Dupieux als spiegel voor de Franse filmwereld

Het leven en de legacy van Akira Kurosawa, de favoriete regisseur van je favoriete regisseur

Cannes 2025: dit waren de grote namen, nieuwe ontdekkingen en kersverse prijswinnaars van ’s werelds grootste filmfestival

*The Other Way Around* draait de wetten van de romantische films om, door stil te staan bij het einde. In deze aflevering van Film met Cineville hebben we het over de *screwball comedies* en anti-romcoms waar de film naar verwijst, en over de vraag: is de romcom dood?

**Deze films kwamen voorbij:**
*[The Other Way Around](/films/the-other-way-around)* (2024) - Jonás Trueba
*[Marie Antoinette](/films/marie-antoinette)* (2006) - Sofia Coppola
*[Godzilla Minus One](/films/godzilla-minus-one)* (2023)*-* Takashi Yamazaki
*[Sinners](https://www.imdb.com/title/tt31193180/)* (2025) - Ryan Coogler
*[Black Panther](/films/black-panther)* (2018) - Ryan Coogler
*[Napoleon](/films/napoleon)* (2023) - Ridley Scott
*[When a Stranger Calls](https://www.imdb.com/title/tt0455857/)* (2006) - Simon West
*[Dogtooth](/films/dogtooth)* (2009) - Yorgos Lanthimos
*[The Others](/films/others)* (2001) - Alejandro Amenábar
*[Twin Peaks: Fire Walk With Me](/films/twin-peaks-fire-walk-me)* (1992) - David Lynch
*[Blissfully Yours ](/films/blissfully-yours)*(2002) - Apichatpong Weerasethakul
*[Vive l’amour](https://www.imdb.com/title/tt0109066/)* (1994) - Tsai Ming-liang
*[They Shot The Piano Player](/films/they-shot-the-piano-player)* (2023) - Fernando Trueba, Javier Mariscal
*[Laurence Anyways](/films/laurence-anyways)* (2012) - Xavier Dolan
*[Mommy](/films/mommy)* (2014) - Xavier Dolan
*[Future Me ](/films/future-me)*(2024) - Vincent Boy Kars
*[His Girl Friday](/films/his-girl-friday)* (1940) - Howard Hawks
*[Bringing Up Baby](/films/bringing-up-baby)* (1938) - Howard Hawks
*[It Happened One Night](/films/it-happened-one-night)* (1934) - Howard Hoggs
*[The Incredibles](https://www.imdb.com/title/tt0317705/)* (2004) - Brad Bird
*[10](https://www.imdb.com/title/tt0078721/)* (1979) - Blake Edwards
*[Maid in Manhattan](https://www.imdb.com/title/tt0252076/)* (2002) - Wayne Wang
*[How to Lose a Guy in 10 Days](https://www.imdb.com/title/tt0251127/)* (2003) - Donald Petrie
*[Titanic](/films/titanic)* (1997) - James Cameron
*[When Harry Met Sally](https://www.imdb.com/title/tt0098635/)* (1989) - Rob Reiner
*[The Apprentice](/films/the-apprentice)* (2024) - Ali Abbasii
*[Barbie](/films/barbie-1)* (2023) - Greta Gerwig
*[Avatar](/films/avatar)* (2009) - James Cameron
*[Wicked](/films/wicked-ov)* (2024) - Jon M. Chu
*[Anyone But You](/films/anyone-but-you)* (2023) - Will Gluck
*[The Graduate](/films/graduate)* (1967) - Mike Nichols
*[Waitress](https://www.imdb.com/title/tt0473308/)* (2007) - Adrienne Shelly
*[No Hard Feelings](/films/no-hard-feelings)* (2023) - Gene Stupnitsky
[*Bridget Jones: Mad About the Boy* ](/films/bridget-jones-mad-about-the-boy)(2025) - Michael Morris
*[Crazy Rich Asians](/films/crazy-rich-asians)* (2018) - Jon M. Chu
*[Anora](/films/anora)* (2024) - Sean Baker
*[The Idea of You](https://www.imdb.com/title/tt9466114/)* (2024) - Michael Showalter
*[Fallen Leaves](/films/fallen-leaves)* (2023) - Aki Kaurismäki
*[Simple comme Sylvain](/films/simple-comme-sylvain)* (2023) - Monia Chokri
*[Materialists](https://www.imdb.com/title/tt30253473/)* (2025) - Celine Song
*[Persepolis](https://www.imdb.com/title/tt0808417/)* (2007) - Vincent Paronnaud, Marjane Satrapi
*[Good One](/films/good-one)* (2024) - India Donaldson
*[Riefenstahl](/films/riefenstahl)* (2024) - Andres Veiel

**Wat verder nog voorbij kwam:**
Onze [podcast over *The Apprentice* en de biopic](/magazine/podcast-apprentice-biopic-donald-trump)
*De herhaling* van Søren Kierkegaard
*Pursuits of Happiness: The Hollywood Comedy of Remarriage* van Stanley Cavell
*The Hollywood Romantic Comedy* van Leger Grindon


The Other Way Around, screwball comedies en de dood (?) van de romcom

Magazine

Regisseur Shih-Ching Tsou over Left-Handed Girl: 'Deze film is een liefdesbrief aan Taiwan en hoe ik daar ben opgegroeid'

Harris Dickinson en Frank Dillane over Urchin: 'Mensen zijn geen eenvoudige wezens en film is het ultieme medium om dat uit te drukken'

Renate Reinsve over Sentimental Value: 'Je zal jezelf terugzien in deze film, omdat het intiem is en iets verkent in plaats van het je allemaal te vertellen'

Interviews

Harris Dickinson en Frank Dillane over Urchin: 'Mensen zijn geen eenvoudige wezens en film is het ultieme medium om dat uit te drukken'

Regisseur Shih-Ching Tsou over Left-Handed Girl: 'Deze film is een liefdesbrief aan Taiwan en hoe ik daar ben opgegroeid'

Renate Reinsve over Sentimental Value: 'Je zal jezelf terugzien in deze film, omdat het intiem is en iets verkent in plaats van het je allemaal te vertellen'

Regisseur Cato Kusters en auteur Fleur Pierets over Julian: 'Via dit prachtige liefdesverhaal maken wij ons punt'

Christian Petzold over Miroirs no. 3: 'Moe zijn is iets wat ik volledig begrijp. Ik hou van vermoeide films, vermoeide helden en vermoeiende situaties'

Regisseur Ido Fluk over Köln 75: ‘De film gaat over een jazzconcert, maar voor mij is het meer een punkrockverhaal’

Podcast

Hot and heisty: een podcast over The Mastermind, Josh O’Connor en de kunst van de heistfilm

Het leven, de blik en de aardappels van Agnès Varda, godmother van de nouvelle vague

Achtergrond

Deel jouw goeie films van 2025 met ons stemlijstje

Was getekend: Bugonia. Zijn we niet ooit allemaal een alien geweest?

Over de Cineville Kidspas: het grote scherm voor de kleine filmfan

Was getekend: Eddington (of The Good, The Bad & The Coronavirus)

Rietland in Cannes: achter de schermen op 's werelds grootste filmfestival, bij de wereldpremière van een Nederlands debuut

Over Tilda Swinton, Derek Jarman en Caravaggio: dé samenwerking waar het voor supersamenwerker Swinton allemaal mee begon

Moet je kijken

Keuzes maken in het hiernamaals, twee vrouwen die 22 keer willen trouwen, gebroken gezinnen op IJsland en in Taipei: dit zijn de goeie films van december

Een screwball-komedie, rechtbankdrama en ode aan de nouvelle vague. Dit zijn de goeie films van november

Er is meer te zien met Cineville