Caleidoscopisch verhalen vertellen met Shirley (de film) en Shirley Jackson (de schrijver)

Shirley Jackson wordt de laatste tijd herontdekt in filmland. De Amerikaanse horror-auteur (1916-1965) schreef in de jaren vijftig meerdere griezelige klassiekers, waarvan het sinistere korte verhaal The Lottery (hier te lezen), The Haunting of Hill House en We Have Always Lived in the Castle de bekendste zijn. Vergeten werd ze nooit, maar met biopic Shirley en de Netflix-serie The Haunting of Hill House (2019) kunnen we van een kleine renaissance spreken. En ze was al geen onbekende in filmland: The Haunting of Hill House werd al eens verfilmd als The Haunting door Robert Wise in 1963, en in 1999 nog eens (wat minder succesvol) door ‘onze’ Jan de Bont.

Shirley, een ‘biopic die niet echt een biopic is’, laat het grootste deel van Jacksons oeuvre links liggen. Het is in de eerste plaats een fictiefilm, weliswaar gesitueerd in het huishouden van Jackson (gespeeld door Elisabeth Moss) en literatuurcriticus Stanley Hyman (Michael Stuhlbarg). Moss maakt van Jackson een onvoorspelbare vrouw, die haar sluimerende psychische problemen bestrijdt met zware medicijnen, grote hoeveelheden alcohol en talloze sigaretten - en ondertussen in een manische staat verder schrijft aan haar nieuwste boek.

Shirley vertelt je iets over het leven van de auteur, maar een biografie mogen we het niet noemen

Tot zover de werkelijkheid (al is Jacksons zoon het niet bepaald eens met het beeld van zijn moeder en vader als respectievelijk een ‘crazy alcoholic’ en een ‘mean critic’). De echte fictie wandelt huize Jackson binnen als studenten Rose (Odessa Young) en Fred (Logan Lerman) bij het schrijverskoppel intrekken. De twee zijn getuigen van een gemankeerd huwelijk: Hyman is ontrouw en bekvecht met Shirley over dat ze nu toch echt eens met dat nieuwe manuscript op de proppen moet komen. Het huis staat niet alleen blauw van sigarettenrook en alcoholwalmen, maar ook van toxische masculiniteit en angststoornissen. Ondertussen begint de relatie van Jackson en Hyman zich te weerspiegelen in dat van de twee nieuwkomers, en ook in Shirleys nieuwste manuscript.

Shirley vertelt je iets over het leven van de auteur, maar een biografie mogen we het niet noemen. Veel meer is Shirley Jackson de spin in een web van feit en fictie. Het scenario van de film werd gebaseerd op de gelijknamige roman van Susan Scarf Merrell uit 2014. En in Shirley zien we Jackson aan een nieuw boek werken, waarvoor ze zelf inspiratie put uit haar eigen leven en nieuwberichten over een verdwenen studente. 

Het manuscript uit de film zal uiteindelijk Hangsaman worden, Jacksons tweede roman. En de gebeurtenissen in Hangsaman weerspiegelen zich uiteindelijk weer in de film. In het boek vlucht een studente in haar fantasie, belandt (onder invloed van lastige mannen) in steeds benarde situaties en eindigt uiteindelijk letterlijk aan de afgrond. Maar wat er echt gebeurt en niet, dat is (ook) in dit boek steeds de vraag.

De regisseur laat ons laat ons samen met Shirley Jackson langs een caleidoscopische spiraal de afgrond in draaien

Regisseur Josephine Decker laat ons laat ons samen met Shirley Jackson langs een caleidoscopische spiraal de afgrond in draaien. In haar vorige film Madeline’s Madeline liet ze al zien raad te weten met verhalen die zichzelf in de staart bijten: in Madeline’s Madeline is het de grens tussen acteren en het echte leven die vervaagt. Het is alsof ze films maakt met de woorden van Oscar Wilde in gedachte: ‘Life imitates art far more than art imitates life’.

Shirleyis vermomd als biopic, maar het is veel meer een verhaal over verhalen vertellen, met het echte leven als inspiratie en kunst als resultaat.