Het leven van een filmcrimineel bestaat uit drama, geweld, mooie vrouwen, lelijke ruzies, stapels cash, dure horloges, pompende soundtracks en ontploffingen. Toch? Regisseur Alberto De Michele, zelf opgegroeid met een vader in het criminele circuit van Noord-Italië, wilde die mythe graag doorbreken. Zijn docudrama The Last Ride of the Wolves, waarin hijzelf zijn real-life vader Pasquale naar diens (fictionele?) laatste klus toerijdt, toont een onderwereld gespeend van enige vorm van glamour. De mannen rijden, ze roken, ze kletsen, ze plegen korte telefoontjes in koude telefooncellen en ze gaan langs bij Pasquale’s oude crew, de Wolven. Oude kermisbazen met kleinkinderen, verweerde gezichten en arbeiderseelt, allemaal gespeeld door de echte (ex?)-boeven.
Oude kermisbazen met kleinkinderen, verweerde gezichten en arbeiderseelt, allemaal gespeeld door de echte (ex?)-boeven
De onderhandelingen vinden plaats in onopvallende eettentjes, op knullige verjaardagsfeestjes en in mottige hotelkamers. De vraag die Martin Scorseses The Irishman opwierp over de schaduwzijdes van het maffiabestaan, wordt door The Last Ride of the Wolves op hyper-persoonlijke, neo-realistische wijze beantwoord.
Regisseur Alberto, die voorheen vooral videokunst maakte, ziet zijn speelfilmdebuut als een ‘heist-in-een-heist’: terwijl Pasquale en zijn vrienden geld stelen voor hun pensioen, steelt Alberto delen van zijn familiegeschiedenis en het leven van Pasquale voor zijn film. Een heistfilm volgt vaak een bepaald stramien met specifieke elementen: de voorbereiding, het team, de overval zelf en de afronding. In Alberto’s huis in Amsterdam lopen we die regels even door. Pasquale rookt ondertussen sigaretten op de bank.
De locatie
‘Voor een film, én voor een heist, heb je altijd een goede locatie nodig. Die plek hangt af van wat je gaat doen. Het unieke aspect van deze klus: we hadden een gat in de grond nodig. We moesten dus een locatie vinden waar we een gigantisch gat konden graven, zonder dat mensen ons zagen. Onzichtbaar, maar niet te ver van de bewoonde wereld. De beste plek is in plain sight. Een lege loods vlakbij een stad was dus logisch. En de plek moet een façade zijn, van buitenaf iets anders lijken - een bloemenwinkel bijvoorbeeld. Deze film werkt eigenlijk ook zo. Je denkt dat je een heistfilm gaat kijken maar het is juist een demystificatie van die wereld.’
De technologie
‘De Wolven zijn oldschool, ze spreken elkaar het liefst live of bellen vanuit een telefooncel. Je doet een paar telefoontjes om een afspraak te maken, maar uiteindelijk praat je face to face. Ze rijden drie uur om twee zinnen met elkaar uit te wisselen. Ook wat dat betreft zijn ze de laatste van hun generatie. Nu hebben je encro, Sky. De technologie is een stap verder, maar zij niet.’
Ze rijden drie uur om twee zinnen met elkaar uit te wisselen
Het vervoer
‘Ik moest mijn vader naar de klus toerijden, dat was meteen duidelijk. Het is een goed voorbeeld van onze vader-zoon-relatie. Als ik vroeger naar hem toe ging in de zomer, zat ik vooral met hem in de auto. Italië is echt een autoland. Iedereen blijft lang thuiswonen, dus als je 18 bent koop je een auto om seks in te hebben. Het is 2.5 vierkante meter eigen privacy. Ik vond het mooi om dat in de film op te nemen.’
‘Je hebt natuurlijk ook een getaway driver. Die man was vroeger, in de jaren zeventig, een steengoede rallycoureur. Er was door de rallybond enorm in hem geïnvesteerd, tot hij een keer iemand in elkaar sloeg en de bond werd uitgezet. Daarna is hij voor de Wolven gaan rijden.’
Net als in een oorlog moet je bij een overval een leger om je heen verzamelen
De crew
‘Net als in een oorlog moet je bij een overval een leger om je heen verzamelen. Iedereen heeft een specifieke rol: de leider, de chauffeur, de insider. Als iedereen zich daaraan houdt gaat het goed. Kunst is net zo: als iedereen zich gaat bemoeien met het creatieve proces, gaat het mis. En binnen zo’n team heb je verschillende hiërarchische communicatiestromen. Ik wilde bijvoorbeeld dat mijn camerapersoon Nederlands sprak, geen Italiaans, zodat de mannen het niet doorhadden als ik twijfelde.’
‘Het was belangrijk voor me om het echte leven te laten zien. Daarom wilde ik ook met echte mensen werken. Zo’n scène met het gat bijvoorbeeld, met een heftruck – als je dat met een acteur doet dan zou diegene eerst een paar dagen moeten trainen en dan nog ziet het er nep uit. De personages zijn verder ook niet aangedikt, ofzo. Het zijn geen typetjes, het gaat erom dat één persoon één specifieke taak op zich neemt. Als iemand is opgegroeid in een schiettent, dan regelt die vanzelfsprekend de wapens. Het zijn geen intellectuelen, maar ze zijn heel goed in wat ze doen. En ik wilde hun leefwereld laten zien, ook buiten de overval om. Ik wist bijvoorbeeld dat al die kermisklanten een paar keer per jaar vanuit heel Noord-Italië samenkomen als er een verjaardag is. Die gemeenschap is echt. Het werk is heel persoonlijk.’
Je moet geen dingen laten zien die ze niet willen laten zien
Het respect
‘Als je met mensen uit de onderwereld werkt, zijn loyaliteit en respect het belangrijkst. De Wolven zijn heel loyaal naar elkaar, maar ik ook naar hen. Ik ken ze al van kleins af aan. Toen ze zeiden dat ze mee wilden doen aan de film, wat ik nooit had verwacht omdat ze normaal zó niet willen opvallen, hadden ze één voorwaarde: dat ik de roof zo precies mogelijk in beeld zou brengen. Ze wilden geen gezichtsverlies tegenover hun vrienden en familie. Dat respecteer ik. Ik respecteer hun modus operandi en hun vakmanschap, waar sommige filmmakers er meer hun eigen ding van zouden maken. Je moet geen dingen laten zien die ze niet willen laten zien, en dat ging eigenlijk vanzelf. Omdat ik met mijn vader ben opgegroeid weet ik wat de risico’s zijn. Ik wilde het niet verprutsen, omdat ik weet wat voor nare consequenties dat kan hebben.’
De motivatie
‘De buit zelf is een soort logline: wat ga je precies doen? In dit geval beroven ze een geldtransportwagen, maar het draait nooit alleen om de buit. Er zit vaak meer achter. De Wolven zijn derde generatie, dus het zit echt in hun bloed. En voor mijn vader, als gokker, is het ook de adrenaline. Het gaat niet om winnen of verliezen, het gaat om de twee seconden dat het balletje valt. Dát is verslavend. Ik ken die adrenaline ook, maar mijn wapen is kunst. Daarmee kan ik met één been in een vreemde situatie stappen en er ook zo weer uit. En na die twee seconden houdt het ook op voor mij. Dan wil ik door naar het volgende.’
Het einde
‘Het is niet mijn doel geweest om een anti-maffiafilm te maken, ik wilde een realiteit laten zien. Hun werk is niet zo dramatisch als in de series Gomorrah of MocroMaffia, waarin het toch wordt verheerlijkt. Zo van: oké, je wordt eventjes gemarteld, maar je krijgt óók een hele dikke auto. Het criminele leven dat ik ken is vaak hard en vies, en ook best saai en eenzaam. Er is niet zoveel glamour.’
Als de politie nu naar ze toekomt kunnen ze zeggen: maar we zijn nu acteurs!
‘Voor de Wolven was deze film een romantische manier om hun carrière af te ronden. Het gat is zowel een schatkist als een graf dat ze voor zichzelf graven. Maar de film is ook een alibi. Als de politie nu naar ze toekomt kunnen ze zeggen: ‘maar we zijn nu acteurs!’ Of misschien is het wel een heel mooie dekmantel, en is het wél allemaal echt gebeurd. Mijn vader is ook blij, want hij eindigt nu niet als crimineel, maar als acteur. En hij heeft weliswaar alles vergokt in zijn leven, maar met deze film heeft hij toch nog iets voor me achtergelaten. Voor alle Wolven is het element van nalatenschap heel belangrijk. Ze zijn gewoon trots op hun vak. Door deze film kunnen hun kleinkinderen zien wat opa allemaal dééd, zelfs al willen ze ze hem niet per se achterna. Dat is het mooie van film. Het is voor altijd.’
