Harris Dickinson en Frank Dillane over Urchin: 'Mensen zijn geen eenvoudige wezens en film is het ultieme medium om dat uit te drukken'

Het is uit den boze om een politiek statement te maken op de rode loper van Cannes. Verboden in de dresscode van het filmfestival: sneakers (niet chic), selfies maken op de trap (zorgt voor vertraging), teveel naakt (zorgt voor consternatie, en daarmee vertraging) en elke vorm van protest. Bij de première van zijn regiedebuut Urchin houdt Harris Dickinson zich dan ook netjes aan de regels, in een crèmekleurige blouse. Een dag later verschijnt hij aan de Côte d’Azur met een duidelijker boodschap: een wit t-shirt met in dikke zwarte letters ’LIVING ON THE STREETS IS NOT A LIFESTYLE CHOICE, SUELLA. IT’S A SIGN OF FAILED GOVERNMENT POLICY.’

De ‘SUELLA’ in question is Suella Braverman, de Britse voormalig minister van binnenlandse zaken die in 2023 hardhandig beleid voerde tegen tenten op straat. ‘We cannot allow our streets to be taken over by rows of tents occupied by people, many of them from abroad, living on the streets as a lifestyle choice,’ schreef ze op Twitter. Voor wie de boodschap van Urchin had gemist, vat Dickinsons shirt het nog even samen: niemand in Londen slaapt voor z’n lol op straat en een dak boven je hoofd vinden is makkelijker gezegd dan gedaan.

Urchin is in de Engelse volksmond een ander woord voor zwerver, al is de letterlijke vertaling, zee-egel, ook niet ongepast voor hoofdpersoon Mike. De zelfdestructieve twintiger is een stekelig type, gespeeld door Frank Dillane in zijn eerste hoofdrol (misschien ken je hem uit Fear the Walking Dead, of van zijn bijrolletje als tiener-Voldemort in Harry Potter and the Half-Blood Prince). Mike slaapt op straat, laadt zijn telefoon op in restaurants tot ie weggestuurd wordt en vraagt om kleingeld aan mensen die halsstarrig de andere kant op kijken. ‘Have you heard of Jesus?’ roept een straatprediker voor het portiek waar Mike slaapt, onder een stuk karton. Van de eerste man die een broodje voor hem koopt steelt ie met geweld het horloge.

Mike zit zichzelf steeds opnieuw in de weg, maar Urchin maakt óók heel duidelijk dat de vicieuze cirkel van zijn dakloosheid absoluut geen lifestyle choice is. Na een kort verblijf in de gevangenis probeert Mike zijn leven weer op de rails te krijgen: hij luistert naar zelfhulptapes en heeft grootse plannen om een limousine-service te beginnen. Toch brengt elke misstap hem weer terug bij af, en blijkt de Britse bureaucratie ook niet bepaald behulpzaam. Hoe meer tijd we met Mike doorbrengen, des te duidelijker het wordt dat zijn leven een vrije val zonder vangnet is. Dickinson, die op 17-jarige leeftijd van school ging en bijna overwoog om bij de marine te gaan, weet hoe belangrijk zo’n vangnet kan zijn. ‘Ik had een netwerk, familie bij wie ik op de bank kon slapen. Maar er zijn ook mensen zoals Mike van wie ik weet dat ze uit goede gezinnen komen, die veel mensen in hun leven hebben, maar die die steun alsnog niet krijgen. Of die hun netwerk hebben uitgeput.’

Regisseur Dickinson en hoofdrolspeler Dillane werken allebei bij liefdadigheidsinstellingen voor en met dak- en thuisloze mensen. Niet alleen ter voorbereiding op de film, maar ook nu nog. Dillane: ’Ik heb vrienden in verschillende situaties en probeer veel tijd met mensen op straat door te brengen. Een groot deel van Mikes verhaal draait om uithoudingsvermogen. Je moet dealen met het weer, een zware tas, natte schoenen, luizen. Dat zijn hele diepgewortelde, lichamelijke ervaringen. Hij is constant on edge. Er waren veel dingen die ik fysiek moest begrijpen, in plaats van intellectueel. Je moet er niet teveel over nadenken.’

Die instinctieve benadering is ook terug te zien in Dickinsons regiestijl. Het verhaal van Mike roept meteen vergelijkingen op met het sociaal-realisme van Mike Leigh, Ken Loach en Andrea Arnold, films als Naked of I, Daniel Blake. Urchin treedt in de voetsporen van die Britse filmtraditie, maar dwaalt ook direct weer van de gebaande paden af met surrealistische droomscènes. Dickinson: ‘Het zijn ontsnappingen aan de realiteit. Ik hou van het idee dat er een versie van ons gedrag is die volledig onderbewust is. Een manier waarop je door de wereld beweegt zonder te begrijpen wat er gebeurt. Mensen zijn geen eenvoudige wezens en film is het ultieme medium om dat uit te drukken, op een manier die onbegrensd en niet intellectueel is.’

Als je de film uit loopt en denkt: fuck hem en fuck mensen zoals hij, dan zegt dat meer over jou, toch?

Voor Urchin kreeg Harris Dickinson in Cannes de FIPRESCI-prijs van de internationale filmpers, Frank Dillane nam de prijs voor beste acteur in het Un Certain Regard-programma mee naar huis. Als we de twee een paar maanden later in een hotel in Gent spreken, vliegt het gesprek alle kanten op: van religie en politiek tot kledingkeuzes en de Y2K-bangers op de soundtrack.

Het is een gewaagde keuze om een verhaal over dakloosheid te vertellen vanuit iemand als Mike, een personage dat zichzelf vaak dwars zit en soms gewoon een lul is. Zijn jullie ooit bang geweest dat de kijker Mike niet leuk genoeg zou vinden om sympathie voor hem op te brengen?

Frank Dillane: ‘Het verbaast me altijd als mensen dat zeggen.’

Harris Dickinson: ‘Luister – Frank is héél defensief over Mike. Daarom geeft ie ook zo’n goeie performance.’

FD: ‘Armoede heeft een eigen taal. We kunnen hier wel zitten praten over wat moreel juist is en wat niet, maar als je in een andere situatie zit moet je het doen met the cards you’ve been dealt. Mike is kortzichtig, maar ik ben me ook heel bewust van de omstandigheden die hem naar dat punt hebben gebracht. Dan voelt het stelen van een horloge als de enige optie.’

HD: ‘Mike maakt niet altijd de beste keuzes, hij behandelt anderen niet goed. Maar we probeerden ervoor te zorgen dat zijn beslissingen onze liefde, empathie en begrip waardig werden. Als je de film uit loopt en denkt: fuck hem en fuck mensen zoals hij, dan zegt dat meer over jou, toch? Er zijn vast monsters die geen empathie voor hem kunnen opbrengen, ook al is het voor míj duidelijk dat Mike alles uit zelfbescherming doet.’

FD: ’De kijker is vaak met andere dingen bezig dan je denkt. Zolang ze het personage kunnen begrijpen, gaat het publiek met je mee.’

HD: ‘In de filmtraditie is de hoofdrol vaak iemand die zich ethisch ‘correct’ gedraagt. Ik ben meer geïnteresseerd in een personage als Mike, met wie je tot de nuance komt van hoe een écht persoon is. Ik vind Mike een held, maar hij heeft geen hero’s journey.’

Je had hem de verhaallijn van een held kunnen geven, met een redemption arc en een happy end.

HD: ‘Het voelde onverantwoord om zo met het issue om te gaan, en met alle Mikes van deze wereld. Om te doen alsof dit pad een happy end heeft. Natuurlijk zijn die verhalen er ook, daar ben ik niet cynisch over, maar je leert meer over dit probleem als we het minder traditioneel aanpakken.’

Ondanks zijn beperkte middelen heeft Mike een hele eigen, preppy stijl. We zien hem nooit in een versleten hoodie of joggingbroek, en als hij eindelijk wat geld heeft koopt ie een vintage paar slangenleren loafers. Hoe creëer je de garderobe van een personage dat geen kledingkast heeft?

HD: ‘Je ziet Mike gedurende de film zijn eigen stijl, zijn ijdelheid en zijn lichaam ontdekken. We hebben het veel gehad over hoeveel kleding hij zou hebben. Daar wilde ik pragmatisch en realistisch in zijn. Sommige charity shops in Engeland verkopen dingen voor één pond – voor een tientje heb je dan een hele garderobe.’

FD: ‘Ik heb lang nagedacht over hoe Mike eruit zou willen zien, wie hij ambieert te zijn op de momenten dat het kan. En ik dacht dat hij waarschijnlijk zou willen lijken op een soort… weet je hoe rugbyers zich kleden als ze naar de pub gaan? In bootcut spijkerbroeken en een goed shirt, met een polokraagje. Typisch Engels. We wilden inderdaad niet dat ie in een Adidas-jasje zou rondlopen. Dat voelde te obvious.’

HD: ‘De loafers zaten trouwens al vanaf het begin in het script.’

Inclusief slangenprint?

‘Yep.’

Het past wel in het plaatje dat Mike van zichzelf heeft. Hij luistert naar cd’s over zelfontwikkeling, hij wil een limousine-service beginnen – eigenlijk wil ie heel graag slagen in het systeem dat hem steeds weer in de steek laat.

HD: ‘Mike is iemand die zijn best doet. Hij wil zichzelf verbeteren, zelfs als ie recht tegenover zijn demonen komt te staan. Ook als het moeilijk wordt. Hij heeft hoop. Dat zit denk ik in ons allemaal.’

FD: ‘Mike heeft ambities. Hij is sluw en efficient. Hij is niet van gisteren.’

De scène waarin Mike/Frank zijn onvergetelijke karaoke-versie van Atomic Kittens Whole Again zingt is het emotionele hoogtepunt van de film. Hoe was die dag op de set?

HD: ‘We hadden geluk dat we veel van de nummers uit het script ook echt in de film konden krijgen. Ik moest er een paar schrappen omdat het te duur werd, maar Atomic Kitten… Atomic Kitten heeft een speciaal plekje in mijn hart. Het is een beetje nostalgisch, een beetje cheesy, maar ook heel sentimenteel en krachtig. Dus ik wist dat het mooi zou werken. Maar Frank maakt de scène. Ik heb eigenlijk alleen maar gezegd: speel het serieus. Zing alsof het belangrijk voor je is. We draaiden een lange take en kwamen bij het crescendo van het nummer, en Frank kreeg een emotionele respons die hij vervolgens inhield. Het veranderde van verdriet in vreugde en weer in melancholie. Het was zoveel tegelijkertijd, en het was allemaal echt. Ik kan niet zeggen dat ik van tevoren wist dat dat zou gebeuren.’

FD: ‘Je moest me ook een beetje terughouden. De eerste paar takes bleef ik steeds huilen omdat het zo triest voelde, en moest Harris tegen me zeggen van: kom op man.’

Het is Atomic Kitten, ook weer niet zó sad.

FD: ‘Het is ook zo’n typisch karaoke-lied. Maar als je Mikes verhaal hebt gevolgd ligt het ingewikkelder. Het is alsof ie zich afvraagt: ben ik ooit echt gelukkig geweest? Wat is dit voor gevoel? Het is het gelukkigste moment van zijn leven, verwikkeld met het tegenovergestelde: realiseren hoe verdrietig hij al die tijd is geweest.’

Urchin begint en eindigt met religie. In de openingsscène zien we een predikant op straat luidkeels het woord van God uitdragen terwijl Mike probeert te slapen. Waarom was het belangrijk om dat onderdeel van de film te maken?

HD: ‘Die scène is iets waar ik zelf ooit getuige van was. Iemand lag te slapen in een deuropening en een paar meter verderop stond iemand anders te prediken. Steeds luider en luider. Het was vroeg in de ochtend en diegene kon niet inzien dat er iemand probeerde te slapen, dat het gewoon onbeleefd was.’

Mensen kunnen het fundamentele geloof hebben dat deze issues niet bestaan, dat iemand die dakloos is daarvoor kiest…

‘Prediken is letterlijk: schreeuwen totdat iemand een dogma begrijpt. Ik houd van religie en vind het interessant, maar ik wil niet verteld worden wat ik moet denken. Er zijn veel momenten in de film waarop je je afvraagt: welk idee volgt Mike na? Wat voor spiritualiteit zit er in hem? En uiteindelijk heeft dat niks te maken met institutionele religie. Het is een instinctieve, natuurlijke spiritualiteit. De scènes aan het eind zijn ook meer gebaseerd op heidense religie en folklore.’

Nu jullie je zo verdiept hebben in dit onderwerp, vrijwilligerswerk doen en zoveel tijd met ervaringsdeskundigen hebben doorgebracht…

FD: ‘Wat zijn we eigenlijk fantastisch, oh my god.’

Geeft het hoop, als je nadenkt over dakloosheid of de wooncrisis, of juist niet?

FD: ‘Ik weet niet zo goed welke kant de wereld op gaat. De kloof tussen arm en rijk wordt alleen maar groter, mensen schuiven meer en meer op naar rechts, er is meer verdeeldheid. Ik wil vooral niet kil en ongevoelig worden.’

HD: ‘Het is makkelijk om de hoop op te geven en gedemotiveerd te raken. Dakloosheid is het gevolg van ongelijkheid, en ongelijkheid is het gevolg van heel veel andere dingen op veel hogere niveaus. Je kan beleid steunen, petities tekenen, de straat op gaan. Maar ik denk dat Frank en ik dit werk graag doen omdat het acuut voelt, het is een directe connectie. Dát brengt verandering teweeg: dagelijks contact leggen met mensen die dat misschien niet zo vaak krijgen. En ik heb de hoop dat er altijd een deel van onze samenleving om anderen zal geven.’

FD: ‘Je tijd is het belangrijkste. Daadwerkelijk bij mensen langsgaan en dingen doen, in plaats van investeren in een ongrijpbaar iets.’

HD: ‘En educatie. Mensen kunnen het fundamentele geloof hebben dat deze issues niet bestaan, dat iemand die dakloos is daarvoor kiest… Maar als je met ze gaat zitten en zij ervoor open staan, kan je ze onderwijzen over alle systematische dingen die bijdragen aan die problematiek. Ik denk dat dat meningen kan veranderen. Maar ik denk ook dat veel mensen geen zin hebben om opnieuw naar hun perspectieven en meningen te kijken.’’

FD: ‘Ik ben er ook van overtuigd dat het makkelijker is om empathie voor anderen op te brengen als je je hart een beetje openstelt voor leed.’

HD: ‘Dus, wij stellen ons verkiesbaar.’