Het zouden wel eens goede tijden voor het escapisme kunnen worden. Fictieve alternatieven worden aantrekkelijker naarmate de echte wereld meer reden geeft om te vluchten. Maar waar kun je heen? Ik was afgelopen weekend op het Filmfestival in Rotterdam.
Films zijn wel vaker mijn vluchtoord. Op dagen dat ik zwaarmoedig ontwaak kies ik vaak de eerste de beste film in de dichtstbijzijnde bioscoop. Zo kwam het bijvoorbeeld dat ik op een onverklaarbaar ellendige dag in 2015 Marketa Lazarová zag, een bijna drie uur durende film over de opkomst van het Christendom in het Tsjechië van de middeleeuwen. Het was — wellicht verrast het je — niet zozeer de film zelf die mij er die dag bovenop hielp, het was eerder dat ik gegaan was, naar een film waar ik anders nooit heen zou gaan. Soms is de handeling van het vluchten zelf genoeg.
Op dagen dat ik zwaarmoedig ontwaak kies ik vaak de eerste de beste film in de dichtstbijzijnde bioscoop
In Rotterdam zag ik onder andere de documentaire David Lynch: The Art Life. David Lynch zelf haalt herinneringen op aan de periode voordat hij bekend werd als filmmaker, waarin hij vooral schilderde. De schilderijen die je tijdens die herinneringen te zien krijgt zijn donker en verontrustend, en net als bij zijn films is het niet raar om zijn werk te verwarren met dat van een compleet gestoorde geest. Maar als je naar Lynch luistert en kijkt terwijl hij die schilderijen maakt, hoor en zie je een heldere man. Hij vertelt nauwelijks over wat er in zijn hoofd omgaat, maar de documentaire laat zien dat iets donkers ook licht kan brengen: Zoals hij samen met zijn dochtertje rondscharrelt in zijn atelier zou je hem zowaar gelukkig kunnen noemen.
Misschien dat zijn kunst ook een soort escapisme is. Het Kunstleven waar David Lynch in zijn latere herinneringen naar streeft, is vooral een verlangen om de wereld weer zo simpel en klein te krijgen als hij was tijdens zijn eerste herinneringen. Over zijn jeugd zegt hij: ‘In those days, my world was no bigger than a couple of blocks. ’ En over een leven gewijd aan de kunst: ‘Drinking coffee, smoking cigarettes, painting. That’s it.’
Toch slaagt escapisme niet altijd. De hele documentaire lang heb ik niet het gevoel gehad dat ik echt weg was. Misschien omdat ik me des te bewuster was van wat escapisme ook is: een verlangen om kind te zijn. En hoewel dat verlangen vooral typerend is voor mensen die geen kind meer zijn, vond ik dat opeens heel kinderachtig. Mijn wereld is al lang niet meer twee blokken groot, ik word nooit meer een kind. Ik kan daar maar beter aan wennen.
De documentaire David Lynch: The Art Life verschijnt vooralsnog niet in de bioscopen. We houden je op de hoogte.
Update: Op 24 mei 2017 om 19:30 is in Rialto de Amsterdamse premiere van David Lynch: The Art Life
