Alexander Paynes verlate kerstkaart aan de achterblijvers

Mosterd na het kerstdiner: zo’n twee weken na de feestdagen gaat Alexander Paynes kerstfilm The Holdovers in première. Niet getreurd, want je zou het gerust een anti-kerstfilm kunnen noemen. Niks geen Driving Home for Christmas – de personages in The Holdovers zijn juist de overblijvers, de mensen die met niemand kerst willen of kunnen vieren.

Je zou van schrijver-regisseur Payne ook niet direct een gezellige kerstfilm verwachten. Zijn werk gaat vaak over oudere, norse mannen die het niet voor de wind gaat, maar het zichzelf ook niet makkelijk maken. Ze schreeuwen en tieren (Jack Nicholson in About Schmidt), zuipen hun liefdesleed weg (Sideways), zowel thuis in de sneeuw van hun provinciestadje (Nebraska) als in tropische oorden (The Descendants). Zelfs als de wereld naar de klote gaat en de mensheid een uitweg weet te vinden (door zich te laten krimpen tot minimensjes) vervallen de mannen in hedonisme, hebzucht en onderdrukking (Downsizing).

In The Holdovers speelt de doorgewinterde Payne-acteur Paul Giamatti precies zo’n personage, als de ijskoude klassieke culturen-docent aan de Barton Acadomy, Paul Hunham. Deze onverbiddelijke leraar is niet bepaald geliefd bij zijn leerlingen, die hij vlak voor de kerstvakantie met enig genoegen allemaal een onvoldoende geeft. Leerling Angus Tully (vertolkt door debutant Dominic Sessa) ziet uit naar zijn kerstvakantie, maar wordt vlak voor vertrek medegedeeld dat zijn moeder de feestdagen liever alleen met haar nieuwe geliefde door wil brengen. Er zit niks anders op: Tully blijft op Barton, samen met een stel andere achterblijvers, de kettingrokende kok Mary Lamb (Da’Vine Joy Randolph), en de schrik van de school: meneer Hunham.

Paul Hunham is een Payne-personage volgens het boekje

Paul Hunham is een Payne-personage volgens het boekje. Gefrustreerd, alleenstaand, uitgekotst door de samenleving. Een minkukel in een machtspositie. Maar Payne – die het scenario dit keer overigens liet schrijven door een ander – gunt Hunham kans op verzoening. Zijn strijd met de opstandige maar slimme Tully leidt tot de ene botsing na de andere, maar Tully staat z’n mannetje en krijgt langzaam maar zeker door dat in deze moeizame man toch een klein hartje schuilgaat. Het vuur in zijn hart is misschien zo goed als gedoofd – ergens fonkelt nog een waakvlammetje.

Het achterblijvende groepje scholieren doet in eerste instantie denken aan nablijfklassieker The Breakfast Club, waarin jongeren elkaar net zo naar het leven staan als Hunham, Tully en het stel medeleerlingen dat het net zo slecht getroffen heeft in de feestdagen – om er in de John Hughes-klassieker uiteraard achter te komen dat ze meer gemeen hebben dan ze in eerste instantie denken. In The Holdovers niks van dat: Tully blijft alleen achter als de rest van de jongens zich van school weet te redden door met de helikopter op skivakantie gaan.

Achter elk chagrijn schuilt een geschiedenis, een eigen verhaal dat het waard is om verteld te worden

De enige van wie helemaal niemand zich afvraagt waarom ze de feestdagen op school doorbrengt, is de schoolkok Mary Lamb. Het lijkt vanzelfsprekend dat de kettingrokende, zuipende schoolkok het karige kerstdiner zal verzorgen voor Tully en Hunham, en als zo’n beetje de enige van eenvoudige komaf in deze geprivilegieerde omgeving, is bijna niemand in haar geïnteresseerd. Maar juist dit personage lijkt de boodschap van de film te verkondigen: achter elk chagrijn schuilt een geschiedenis, een eigen verhaal dat het waard is om verteld te worden.

The Holdovers blijft, tegen de regels van de kerstfilm in, weg van een al te melodramatische twist. In Paynes films zijn de mensen nooit warmbloedig en, in tegenstelling tot bij de Scrooges van deze wereld, vindt er geen ware inkeer plaats. The Holdovers laat wel zien dat mensen altijd meer zijn dan hun façade, hoe onaangenaam die ook is. Het is Paynes kerstkaart aan de overblijfsels, aan degenen met wie niemand het kerstdiner wil delen en van wie niemand hun verhalen wil horen.